است معناى سخن خداى عزوجل كه مى‏فرمايد: «اين قرآن به آن ـ طريقه و راهى^۱ـ رهنمون مى‏شود كه استوارتر است...» (اسراء، 9). ^۲
براساس اين روايت؛ «حبل اللّه» يعنى ـ نخستين ـ ريسمان محكم هدايت خدا «قرآن» است.
حجّت خدا ـ كه در علم و عمل معصوم و مورد وثوق است ـ به قرآن چنگ مى‏زند؛ آن‏گاه چنين امامى ـ كه جود معصوم و به راستى و درستى معتصم به حبل اللّه است ـ خود براى ديگران ـ كه غيرمعصوم هستند ـ حبل‏اللّه، يعنى ريسمان مستحكم هدايت و تربيت الهى است. و تعارضى در كار نيست.
وجه دوم: آن است كه براساس حديث ثقلين بگوئيم: خداوند دو ريسمان محكم دارد، كه بايد به هر دو چنگ زد و آن دو نيز به يكديگر پيوسته و جدائى ناپذيرند (چنان كه در وجه نخست اشاره گرديد). و اين وجهى است كه مرحوم فيض كاشانى، نيز به استناد يكى از نقل‏هاى حديث ثقلين بيان فرموده است: سرانجام همه اين اقوال به يك جا ختم مى‏شود، كه سخن پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم آن را روشن مى‏كند؛ آن جا كه مى‏فرمايد: «دو حبل و دو ريسمان (محكم) است كه يك طرف آن به دست خداست، و طرفى نيز به دست شماست؛ آن دو نيز از هم جدا نمى‏شوند، شما نيز «همگى» به آن چنگ زنيد و «متفرق نشويد».^۳
امّا وجوه ديگرى كه درباره «حبل الله» گفته شده؛ مانند: «دين» يا «توحيد» و امثال آن، چون كلى‏تر و ـ به اصطلاح ـ اعم از مصاديقى است كه بيان شد، منافاتى با دو وجه ذكر شده ندارند ولى تعيين‏كننده نهايى نيستند و خود نيازمند سخن فصل هستند تا اختلاف برطرف شود. و فصل‏الخطاب همان است كه بيان شد و مؤيَّد و مستند به ادلّه عقلى و نقلى است. وجه ديگرى كه بيان شده ^۴ تعبير «ولايت» است؛ كه همان وجه دوم مى‏باشد.
امّا آنچه زمخشرى، درباره تعبير «اعتصمت بحبله» ـ از نظر ادبى و بلاغى ـ به دو وجه بيان كرده مؤيد دو وجه ياد شده (و جمع بين آن دو) مى‏باشد، كه خلاصه بيان او در