بازتاب - صفحه 182

پرداخته كه يكى از آن‏ها الحاوى لحقائق الأدلّة الفقهيّة و تقرير القواعد القياسيّة است در سه مجلّد. در اصولِ دين يازده كتاب پرداخته، كه از آن جمله است: الشّامل لحقائق الأدلّة و اصول المسائل الدّينيّة در چهار مُجَلَّد. (نگر: 1 / 50 و 51)
گفته‏اند كه يحيى با همه‏ى بسيارنويسى‏اش به نگارش‏هاىِ خود نازشى نداشته، و از اين رهگذر، فروتنانه اين نگارش‏ها را جُز «حواشى» نمى‏خوانده است (نگر: 1 / 54).
از نگارش‏هاىِ او، تصفية القلوب من درن الأوزار و الذّنوب است درباره‏ى تزكيه‏ى نَفس و خودسازىِ اسلامى، كه بارها چاپ شده و دست‏نوشت‏هاىِ فراوان دارد. (نگر: 1 / 60)
در سياهه‏اى از نگارش‏هاىِ او كه در پيشگفتارِ مصحّح الدّيباج الوضى به چاپ رسيده است، الإفحام لأفئدة الباطنيّة الطّغام فى الرّدّ عليهم فى الأسرار الإلهيّة و المباحث الكلاميّة به چشم مى‏خورَد كه گويا چاپ هم شده (نگر: 1 / 58). اگر دريافتِ ما از نامِ كتاب درست باشد و سخنِ يحيى در آن به استيزه‏هاىِ انديشگى و باورشناختى ميانِ زيديان و اسماعيليان بازگردد، كتابى و سَنَدى بس در خورِ توجّه خواهد بود.
يحيى، از پيشوايانِ زيديان است، ليك دستِ كم در پاره‏اى از پرسمان‏ها گرايش‏هاى معتزليانه‏ى پُررنگى دارد و به جِد از كيش و انديشه‏هاىِ معتزليان نشان پذيرفته است (نگر: 1/ 40)
يحيى‏بنِ‏حمزه را پاره‏اى راى‏ها و انديشه‏هاىِ ويژه نيز بوده است كه در برخى نگارش‏هاىِ خويش در ميان نهاده و نقد و نظرهاىِ برخى از ديگر پيشوايانِ زيديان و دانشمندانِ اين كيش را برانگيخته است.
از راى‏هاىِ بس شگفتِ يحيى‏بنِ‏حمزه آن است كه داورىِ ابوبكر را در رخدادِ فدك درست شمرده! برين بنياد كه آن را اجتهاد ابوبكر دانسته است!! اين راىِ يحيى‏بن‏حمزه را پيشواىِ زيديان، قاسم‏بنِ‏محمّد (درگذشته به سالِ 1029 ه ق) در كتاب الأساس فى عقائد الأكياس موردِ نقد و خُرده‏گيرى قرار داده، و از چند روىْ، داورىِ ابوبكر را مردود دانسته است، از جمله اين كه ابوبكر خود از طرفينِ

صفحه از 188