معرفت و هدايت، فعل خدا است: آيات و روايات

محمّد بيابانى اسكويى‏ ^۱

چكيده: درباره‏ى منشأ معرفت خدا و هدايت الهى، دو ديدگاه وجود دارد: بر اساس يك ديدگاه، معرفت خدا، اكتساب بندگان است و بر اساس ديدگاه دوم، معرفت خدا، فعل اللّه‏ و موهبت الهى است، كه به فضل خود، بدون الزام، به بندگان مرحمت مى‏كند. در برابر اين عطاى الهى، وظيفه‏ى بندگان، قبول و تصديق و تسليم است. آن‏گاه خداوند، به بندگانى كه اين وظيفه را ادا كنند، ثواب و پاداش مى‏بخشد. نويسنده، در اين گفتار، مى‏كوشد تا نشان دهد كه آيات و روايات باب معرفة اللّه‏، در صدد بيان اين نكته‏اند. در اين جهت، نويسنده، پس از بيان 8 آيه و 16 حديث، ده نكته به عنوان نتيجه و بحثى در زمينه‏ى هدايت و معرفت اولى و ثانوى آورده است. پس از آن، يك آيه و 15 حديث در اثبات ديدگاه مخالف مى‏آورد. ابتدا، اين مجموعه را مطابق با نظر خود توضيح مى‏دهد، سپس وجوه جمع ميان دو گروه روايات را بيان مى‏دارد. اين مقاله را مى‏توان مكمّل سلسله مقالات نويسنده درباره‏ى معرفت خدا (شماره‏ى 7 تا 10 فصل‏نامه‏ى سفينه) دانست.

كليد واژه‏ها: معرفت خدا، آيات/ معرفت خدا، احاديث/ توحيد/ شيعه اماميه، عقايد.