معرفت و هدايت، فعل خدا است آيات و روايات - صفحه 23

پاسخ داد: «ثواب، فضل و احسان است، همان‏گونه كه خود معرفت، فضل و احسان است.»
دلالت اين حديث بر مطلب، هم‏چون حديث قبلى است.

2ـ 13. امام باقر عليه ‏السلام مى‏فرمايد:

«لَيْسَ عَلَى النَّاسِ أَنْ يَعْلَمُوا حَتَّى يَكُونَ اللَّهُ هُوَ الْمُعَلِّمَ لَهُمْ. فَإِذَا أَعْلَمَهُمْ، فَعَلَيْهِمْ أَنْ يَعْلَمُوا.» ۱ «بر مردم نيست كه بدانند تا اين‏كه خداوند به آنان بياموزد. آن‏گاه كه خدا آنان را آموخت، بر آنان است كه ياد گيرند و بدانند.»
اين حديث شريف هم به روشنى معرفت را فعل خداوند شمرده و هر گونه تكليفى را نسبت به معرفت، از عهده خلق نفى كرده است.

2ـ 14. بزنطى مى‏گويد: به امام عليه ‏السلام عرض كردم:

أَصْلَحَك اللَّهُ! إِنَّ قَوْماً مِنْ أَصْحَابِنَا يَزْعُمُونَ أَنَّ الْمَعْرِفَةَ مُكْتَسَبَةٌ وَ أَنَّهُمْ إِذَا نَظَرُوا مِنْهُ وَجْهَ النَّظَرِ أَدْرَكُوا. فَأَنْكَرَ عليه ‏السلام ذَلِك.۲ خدا سلامت بداردت، گروهى از دوستان ما مى‏پندارند كه معرفت اكتسابى است و آنان اگر از طريق صحيح نظر كنند، درك مى‏كنند.
حضرت اين مطلب را انكار كرد.

3. نتيجه آيات و روايات يادشده

3 ـ1. اين گروه از آيات و روايات، مانند روايات «معرفة اللّه‏ باللّه‏»، هر گونه معرفتى را نسبت به خداوند از سوى غير او، نفى مى‏كند.
3 ـ2. معرفت خدا فعل مستقيم خداوند سبحان است و بندگان براى رسيدن به آن هيچ‏گونه اسباب و قوه ادراكى ندارند.
3 ـ3. هيچ‏كس استطاعت و توان رسيدن به معرفت خدا را بدون معرفى از ناحيه خود او ندارد.

1.المحاسن ۱ / ۲۰۰؛ بحارالأنوار ۵ / ۲۲۲.

2.بحارالأنوار ۵ / ۱۹۹؛ قرب الاسناد/ ۱۵۶.

صفحه از 43