معرفة اللّه‏، فطرى است آيات و روايات - صفحه 20

همه انسان‏ها را بر توحيد مفطور كرده است.
هم‏چنين:
هِيَ الْإِسْلَامُ فَطَرَهُمُ اللَّهُ حِينَ أَخَذَ مِيثَاقَهُمْ عَلَى التَّوْحِيد.۱فطرت همان اسلام است. آن‏گاه كه از آنان پيمان گرفت، بر توحيد مفطورشان كرد.۲
2ـ 1ـ 5) در برخى روايات تصريح شده است كه فطرت انسان‏ها بر معرفت صورت گرفته است. امام باقر عليه ‏السلام در معناى آيه‏ى مورد بحث، خطاب به زراره مى‏فرمايد:
فَطَرَهُمْ عَلَى التَّوْحِيدِ عِنْدَ الْمِيثَاقِ عَلَى مَعْرِفَتِهِ أَنَّهُ رَبُّهُمْ. قُلْتُ: وَ خَاطَبُوهُ؟ قَالَ: فَطَأْطَأَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَالَ: لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ‏يَعْلَمُوا مَنْ رَبُّهُمْ وَ لَا مَنْ رَازِقُهُمْ.۳خداوند آنان را هنگامى كه بر معرفت ربوبيّت خويش ميثاق مى‏گرفت، بر توحيد مفطورشان كرد.
زراره پرسيد: آيا با آن‏ها مخاطبه كرد؟ حضرت سر مبارك خويش را به زير انداخت و آن‏گاه فرمود: اگر اين كار را نمى‏كرد، آنان پروردگار و روزى‏دهنده‏ى خويش را نمى‏شناختند.

پس آيه‏ى شريفه‏ـ با توجّه به رواياتى كه در تفسير آن نقل گرديدـ به اين معناست كه خداوند سبحان همه انسان‏ها را به هنگام خلقت‏شان، بر معرفت خويش مفطور كرده است؛ زيرا معناى لغوى فطرت، ابتدا و شروع كردن امر است. بدين‏رو، فطرت معرفت توحيد و اسلام و معرفت خداى سبحان، از همان هنگام خلقت انسانى آغاز گشته و با حقيقت وجودى انسان آميخته شده است و انسان، هيچ‏گاه از آن بر كنار نبوده است.

1.همان / ۳۲۹، ح ۳.

2.درباره‏ى ميثاق در گفتارى ديگر، بحث خواهد شد.

3.همان / ۳۳۰.

صفحه از 39