نكات
۲ـ ۵ـ ۱) اين آيات به صراحت دلالت دارد كه همهى انسانها خدا را مىشناسند. و اگر به آنان تذكّر داده شود، به او اقرار مىآورند و همه او را به خالقيّت و ربوبيّت و رازقيّت و الوهيّت مىشناسند.
۲ـ ۵ـ ۲) در حديث زراره از امام باقر عليه السلام به اين امر تصريح شده است كه اين آيات در زمينهى معرفت فطرى است. امام باقر عليه السلام مىفرمايد:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله وسلم: «كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ»؛ يَعْنِي: الْمَعْرِفَةَ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَالِقُهُ. كَذَلِكَ قَوْلُهُ وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللّهُ.۱رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلمفرمود: «هر مولودى بر فطرت به دنيا مىآيد»؛ يعنى: بر شناخت به اينكه خداوند متعال، خالق اوست. و اين است معناى آيهى شريفه: «اگر از آنان بپرسى خالق آسمانها و زمين كيست؟ مىگويند: خدا.»
۲ـ ۵ـ ۳) در حديثى ديگر، ابوهاشم جعفرى از امام جواد عليه السلام مىپرسد:
مَا مَعْنَى الْوَاحِدِ؟ قَالَ: الَّذِي اجْتَِماعُ الْأَلْسُنِ عَلَيْهِ بِالتَّوْحِيدِ، كَمَا قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللّهُ.۲واحد به چه معناست؟ فرمود: واحد آن است كه همهى زبانها به توحيد بر آن اتّفاق دارند، همانسان كه خداى سبحان مىفرمايد: «اگر از آنان بپرسى خالق آسمانها و زمين كيست؟ مى گويند: خدا.»
در حديثى نظير اين روايت، از امام جواد عليه السلام در معناى واحد آمده است:
الْمُجْتَمَعُ عَلَيْهِ بِجَمِيعِ الْأَلْسُنِ بِالْوَحْدَانِيَّةِ.۳واحد يعنى آن كه همه زبانها به وحدانيّت او اتّفاق دارند.
۲ـ ۵ـ ۴) اين احاديث كه در تفسير آيات شريفه وارد شده است، به صراحت، فطرى بودن توحيد خداوند سبحان را بيان داشته و اتّفاق همه انسانها را بر آن، با