المكان به. لم يُطلع العقولَ على تحديد صفته ولم يحجبها عن واجب معرفته. فهو الذى تشهد له اَعلام الوجود على اقرار قلب ذى الجحود. تعالى الله عمّا يقول المشبّهون به و الجاحدُون له علوّا كبيرا. (خطبه 49)
اين خطبه نيز درباره «شناخته بودن خداى تعالى در عين ناشناخته بودن» سخن مى‏فرمايد و اين معنى را با عبارات مختلف، تفهيم و تأكيد مى‏كند.
در جمله اوّل دو احتمال داده شده است:
اول اينكه مراد از «بَطَنَ خفيّات الامور» اين است كه خدا باطن امور پنهان را مى‏داند، چنانكه در لغت آمده است: «بَطَنَ الامرَ : عَرَف باطنَه» (المنجد).
دوم اينكه مراد اين است كه او خود در باطن امور نهانى قرار گرفته است و از هر پنهانى، پنهان‏تر است و در لغت آمده است : «بَطَنَ الوادىَ : دخله» (المنجد) يعنى در باطن وادى وارد شد.
اين دو احتمال در شرح علامّه مجلسى نيز آمده است. شارحان غالبا معناى اوّل را ترجيح داده‏اند، ولى مرحوم شيخ محمد تقى شوشترى در بهج الصباغة معناى دوم را ترجيح داده است و جمله بعد را ـ كه دلالت بر آشكار بودن خدا به سبب دلائل دارد ـ قرينه‏اى بر آن دانسته است.
نگارنده نيز همين معنى را ترجيح مى‏دهد. ساير جملات خطبه هم در اين سياق است كه شناخته بودن حق تعالى را در عين ناشناخته بودن بيان مى‏فرمايد. از اين رو، مى‏توان مطمئن شد كه همين معنى موردنظر است. اما مسئله علم خدا به امور خفيّه در اين خطبه، محطّ نظر نمى‏باشد.
ترجمه خطبه چنين است:
«حمد براى خدا كه در باطن امور نهانى قرار دارد و از هر چيز پنهان‏تر است و نشانه‏هاى ظهور بر او دلالت دارد و در چشم بينا درنمى‏آيد، ولى چشم كسى كه او را نمى‏بيند منكرش نمى‏گردد و قلب كسى كه وجود او را اثبات مى‏كند نمى‏بيندش (و كُنهش را نمى‏يابد). در والايى بر همه سبقت دارد و چيزى برتر از او نيست و در نزديك بودن نيز از همه چيز نزديك‏تر است. پس والابودنش او را از خلائق دور نساخته است، و قربش موجبِ وهم مكان بودن خلائق