نقد و بررسى نظريّه سيوطى در باب تناسب سوره‏ ها - صفحه 94

لِهذا افتتحها بقصّةِ آدم الذي هو مبدأ البشر و هو أشرف أنواع العالمين و ذلك شرحُ إجمالِ «ربّ العالمين». (29: ص 36)
از اين رو سوره بقره را با داستان آدم آغاز كرد كه وى نخستين بشر است، و بشر شريف‏ترين موجودات عالم است. پس اين بخش سوره بقره، بسطِ عبارت اِجمالىِ «ربّ العالمين» مى‏باشد.
و اختَصَّت البقرةُ بآدم؛ لأنّها أوّلُ السّوَر، و آدم أوّلُ في الوجودِ و سابقٌ. (همان: ص 42)
سوره بقره به آدم اختصاص يافت؛ زيرا بقره نخستين سوره است و آدم نيز در وجود، نخستين مورد و پيشتاز است.
وقوله «مالك يوم الدين» تفصيله ما وقع فى ذكر يوم القيامة فى السورة في عدّة مواضع، منها قوله «ان تبدوا ما في أنفسكم أو تُخفوهُ يحاسبكم به اللّه‏.» (بقره (2) / 284) و الدين: الحساب. (همان: ص 36 ـ 37)
و سخن خداوند كه فرمود «مالك يوم الدين»، شرح و بسطش آن آياتى است كه درباره روز رستاخيز در چند جاى سوره بقره آمده است؛ مثل آيه «إن تُبدوا...» و دين، به معناى حساب است.

نقد دومين وجه

خلاصه سخن سيوطى اين است كه:
سوره بقره داستان خلقت آدم را ياد آور شده و چون آدم نخستين انسان است و انسان اشرف موجودات، پس اين آيات، شرح و تفصيل ربّ العالمين مى‏باشد؛ و چون آدم اوّلين موجود بوده، سوره بقره هم كه داستانِ آدم است، اوّلين سوره بايد باشد؛ و چون آيه 284 بقره از حسابرسى خدا سخن گفته، پس سوره بقره شرح «مالك يوم الدين» است.
نقد اوّل: اينكه شرح و تفصيل آيه «ربّ العالمين» داستان آفرينش حضرت آدم

صفحه از 99