9. درباره جمع و تدوين قرآن
قرآن مسلّما به ترتيبى كه آياتش بر پيامبر نازل شد، تدوين نشده است. آيات اوّليّه سوره مدّثّر و سوره مزّمّل، از نخستين آيات نازله بر پيامبرند؛ ولى اكنون در جزء 29 قرار دارند. قصّههاى بنىاسرائيل و مطالب ديگر كه بعدها نازل شده، در جزء اوّل و دوم آمده است. اگر آيات قرآن به ترتيب نزول تدوين مىشد، درخشش عجيبى داشت؛ چون نوع چيدن و ترتيب مطالب، درخشندگى خاصّى ايجاد مىكند كه در اين تدوين و ترتيب فعلى، ديده نمىشود.
از دريچه ديگرى به مطلب بنگريم: پيغمبر در درجه اوّل، از سوى خدا براى ابلاغ توحيد مىآيد. نخستين و مهمترين هدف پيامبر، اين است كه بشر را نسبت به آن معروف فطرى متنبّه كند؛ نسبت به خداوند، خاضع و خاشع سازد؛ روح عبوديّت را در او بيدار كند و او را به عالم آخرت توجّه دهد. لذا نخستين آيات، آيات سوره علق بود كه صفات جمال و جلال خدا را بيان مىكند تا مردم به خدا مهر ورزند و از قهر او بر حذر باشند. پس از آن، نخستين جملهاى كه پيامبر بر زبان آورد، اين بود كه ندا كرد:
أدعوكم إلى عبادة اللّه و خلع الأنداد و الأصنام، و أدعوكم إلى شهادة أن لا إله إلّا اللّه و أنّي رسول اللّه... (17: ج 18، ص 185)
بعد از عبوديّت، نوبت به مستقلّات عقليّه مىرسد. پيغمبر بايد بر اساس حجّت باطنه ـ كه عقل است ـ اخلاق را در مردم بيدار كند. مرحله بعد، معارف نفس و خودشناسى است. آن گاه نوبت به روش عبوديّت مىرسد.
آيين اين عبوديّت، ابتدا نماز است و پس از آن زكات كه از نظر امتحان، از نماز بالاتر است؛ گر چه نماز، در ميان فروع احكام، عمود دين است. لذا در قرآن، نماز و زكات، هميشه در كنار هم ذكر مىشوند.
پس از اينها به قانون معاملات و احكام آنها مىپردازد كه شامل رهن، بيع، نكاح،
