حيوان، گياه و امورى ديگر غير از اينهاست، همه درست است؛ ولى بدون اينكه آن را از مقام ديگرش بيرون آورده باشى. زيرا كه روح بعد از حقّ تعالى، امرى بسيط و همه اشياء است.
سبزوارى در اين تعليقه، به صراحت بيان مى‏دارد كه تقدّم ارواح بر ابدان، بدان معناست كه روح در مرتبه عقل فعّال، مجرّد از هر گونه شائبه مادّى است و در اين مرتبه، بر همه امور، صادق است؛ پس مى‏توان آن را قديم گفت و مى‏توان حادث خواند و مى‏توان آن را فرشته و جنّ و حيوان و گياه و حتّى بدن و سنگ و چوب و امثال اينها ناميد؛ زيرا كه روح در اين مقام «بسيط الحقيقه» است و «بسيط الحقيقه» از حيث بساطت، «تمام الاشياء» است و همه اشياء در آن مقام، به صورت وحدت موجودند. همه اشياء در حقيقت، او هستند كه در اين مراتب مختلف، تجلّى و ظهور پيدا كرده‏اند. بديهى است كه اين نوع تقدّم ـ چنان‏كه در ذيل كلمات ملّاصدراى شيرازى ذكر شد ـ با تقدّمى كه در روايات براى ارواح بر ابدان بيان شده است، تنافى روشن دارد. در روايات، سخن از ارواح بما هى ارواح و با وجود كثرت و تمايز است، نه ارواح در مقام وحدت نوعى در مرتبه وجودى عقل فعّال. در آن مقام، سخن از تقدّم روح بر بدن به دو هزار سال، اصلاً سخن معقول و درستى نخواهد بود.

منابع

قرآن كريم
1. آشتيانى، سيّد جلال الدين. منتخباتى از آثار حكماى الاهى ايران. قم: دفتر تبليغات اسلامى، 1378ش.
2. بهبهانى، على نقى. عيار دانش. تهران: بنيان، 1377 ش.
3. جزايرى، سيّد نعمت اللّه‏. الأنوار النعمانيّة. تهران: شركت چاپ.
4. خواجويى، محمّد اسماعيل. جامع الشتات. قم: جامعه مدرّسين، 1418 ق.