از والدين، شخصيّتهايى كه داراى نفوذ معنوى هستند، نقش الگويى بسزايى در تربيت دارند، به گونهاى كه تمام ويژگيهاى فكرى، روحى و جلوههاى رفتارى آنان مورد تقليد قرار مىگيرد. بنابراين نقش الگوها، حسّاسترين نقش تربيتى است تا آنجا كه الگوهاى صالح، مردم را به صلاح و تعالى مىرسانند و الگوهاى فاسد، مردم را به ورطه فساد و تباهى مىكشانند. بدينرو، پيامبر صلى الله عليه و آله وسلمفرمودند:
صنفان من أمّتي إذا صلحا، صلحت أمّتي و إذا فسدا، فسدت أمّتي. قيل: يا رسول اللّه و من هما؟ قال: الفقهاء و الأمراء. (۲۴: ص ۳۷، ح ۱۲)دو گروه از امّت مناند كه اگر صالح شوند، امّتم صالح شود و چون فاسق گردند؛ امّتم فاسد شود. پرسيدند: اى رسول خدا، آنان كياناند؟ فرمود: فقيهان و زمامداران.
هرچه قدرت نفوذ الگوها بيشتر و زمينه پذيرش آمادهتر باشد، مسئوليّت الگوها خطيرتر و لغزش و اشتباهات آنها خطرناكتر است. از اينرو، لغزش و اشتباه الگوهاى اجتماعى غيرقابل چشمپوشى است. اميرمؤمنان على عليه السلام فرمودند:
زلّة العالم كانكسار السفينة تغرق و تغرق معها غيرها. (۳۹: ص ۲۷۶)لغزش عالم همچون شكستهشدن كشتى است كه غرق مىشود و گروهى را با خود غرق مىكند.
در نتيجه، هر كس كه از كمالات و فضائل بيشترى برخوردار باشد، شايستگى بيشترى براى الگو واقع شدن در راستاى تربيت متعالى انسانها را داراست.
5 ـ 5) در قرآن كريم نيز به نقش روش الگويى در تربيت، تأكيد شده است. در قرآن، حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلم(احزاب (33)/ 21) و حضرت ابراهيم عليه السلام و پيروان او(ممتحنه (60) / 4 و 6) به عنوان سرمشقى نيكو معرّفى شدهاند. همچنين براى كفرپيشگان و اهل ايمان نمونههايى روشن ياد شده است: همسران نوح و لوط به عنوان مثلى براى كفرپيشگى (تحريم (66) / 10) و همسر فرعون و مريم عليهاالسلاممثلى براى اهل ايمان. (همان / 11ـ 12) پيامبر صلى الله عليه و آله وسلمنيز براى تربيت مردم در وجوه مختلف، از اين روش استفاده مىفرمودند تا مردم را به سرعت با آداب دين و ديندارى آشنا كنند و آنان را اهل عمل بار آورند، چنان كه مىفرمودند:
