خداوند سبحانه مفطور است، ولى چون اين فطرت به معناى ايمان و اسلام نيست، او نه مؤمن است و نه كافر؛ يعنى فطرت به اين معنا نيست كه هر نوزادى كه به دنيا مى‏آيد، مؤمن است؛ پس فطرت اسلام با فطرت مورد بحث متفاوت است. زيرا فطرت اسلام‏ـ كه در فقه، احكام خاصّى داردـ اختصاص به فرزندانى دارد كه از پدر و مادر مسلمان يا از پدر مسلمان و يا مادر مسلمان به دنيا مى‏آيند؛ ولى فطرت مورد بحث شامل همه نوزادانى است كه به دنيا مى‏آيند؛ اعمّ از مسلمان و غير مسلمان. پس همه فرزندان بنى‏آدم، آن‏گاه كه به دنيا مى‏آيند، معرفت خداوند سبحانه را دارند و اصل اين معرفت پيش از اين، در عوالمى كه بر ايشان گذشته، به تعريف الاهى برايشان حاصل شده است. بنابراين، وقتى خداى تعالى فطرت را قابل تبديل و تغيير نمى‏شمارد، روشن است كه منظور از آن همين معرفت خداست كه فعل اوست؛ امّا در ايمان، اسلام، كفر، شرك، يهوديّت، نصرانيّت و امثال اينهاـ كه افعال اختيارى بشرند و انسانها در انتخاب آنها آزادندـ جاى تغيير و تبديل وجود دارد.
پس وقتى در روايت مى‏گويد: هر مولودى با فطرت به دنيا مى‏آيد، جز اينكه پدر و مادرش او را يهودى يا نصرانى مى‏كنند، معنايش اين است كه اصل اقتضاى آن معرفت خداـ كه فعل خداست‏ـ اين است كه انسان تسليم آن شود و با ميل و رغبت از آن اطاعت كند؛ ولى چون انسان به خاطر اميال و لذّتها و هواى نفس با آن مخالفت مى‏كند، به جاى اينكه تسليم گردد، به انكار آن مى‏پردازد و براى خداى خويش شريك قرار مى‏دهد و از پيمان عبوديّت او خارج مى‏شود.

4ـ 8) ميرزا ابوالحسن شعرانى

ايشان معتقداست كه‏معرفت فطرى همان‏ادراك كلّيّات عقلى است كه در كودكان پنج ساله هم صورت مى‏گيرد. وى درباره همه ذرّيّه حضرت آدم عليه ‏السلام مى‏فرمايد:
كلّهم مستعدّون بفطرتهم لفهم التوحيد و معرفة التكاليف و إنّما يختلفون فيما سوى ذلك. ألاترى أنّ كلّ من يتكلّم يستعمل في كلامه ألفاظاً تدلّ على معاني كليّة غير مدركة بالحواسّ؟ بحيث إذا عدّ كلماته كانت الأسماء الجزئيّة