عقلانیت و اعتدال در سیرۀ علمی ـ عملیِ امام رضا علیه السلام

نشریه :

نویسنده : پديدآورنده : سعید شفیعی

چکیده :

امام رضا علیه السلام در دوران امامت خویش، شیوۀ اعتدالی و مبتنی بر عقلانیت سیاسی را که پدرن بزرگوارش در پیش گرفته بودند، به همان نحو ادامه داد و ضمنِ جلوگیری از نابودی جامعۀ شیعه، با جریان‌های تندروی فکری و سیاسی نیز همراه نشد. در این مقاله، اعتدال سیاسی امام رضا در سه محور بررسی شده است: همراهی نکردن با جریان‌های تندرو، تعیین شرط برای پذیرفتن ولایت‌عهدی و موضع امام علیه السلام نسبت به فضل بن سهل.
امام رضا علیه السلام ، تحمیل ولایت‌عهدی از سوی مأمون عباسی را به فرصت مناسبی برای نشر معارف دینی تغییر داد و با تکیه بر امکانات علمی و فرهنگی، به نشر معارفی پرداخت که اولاً بر پایۀ عقلانیت و اعتدال بنا شده بود و ثانیاً باعث تقویت عقلانیت شیعه در دوره‌های بعدی شد. تکیه بر «تأویل عقلانی»، در مقابلِ ظاهرگرایی، تأکید بر «اصول و ریشه‌های دین»، به‌ویژه توحید، تأکید بر «اهداف دین» و «مقاصد شریعت» و تکیه بر «جنبه‌های اخلاقیِ دین»، از جمله راهبردهایی است که آن حضرت به منظور نهادینه‌سازی عقلانیت و اعتدال در گفتمان دینی، مورد استفاده قرار داد.