تحلیلی نقادانه بر روایات عاشورایی سبط‌بن‌جوزی در «تذکرة الخواص»

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : محسن رفعت

چکیده :

مقتل الحسین(ع) تذکرة الخواص در زمره مقاتل تاریخی ـ روایی قرن هفتم هجری است که از جهت مذهب نویسنده، محتوای گزارش‎های عاشورایی و اثرگذاری بر مقاتل دوران پس از خود قابل توجه است. بخشی از گزارشی که سبط‌بن‌جوزی از قیام امام‌حسین(ع) ترسیم کرده، برخاسته از روایات مقاتل متقدّم است و بخشی دیگر جزء متفرّدات او به شمار می‌آید. در متفردات وی گاه، آشفتگی‎های متنی دیده می‌شود که با وقایع مسلّم تاریخی ناسازگار بوده و در مواردی بنابر رویکرد شیعی شأن امام معصوم خدشه‌دار شده است، بگونه‌ای که پایه و اساسی برای نقل دانشوران قرون بعدی محسوب می‎شود. لذا مقتل وی مخاطب را در موطن تأمل و تردید می‌افکند و حتی در برخی موارد، شیعه را متأثر از اعتقاداتی خاص معرفی می‌کند. این مقاله که با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی سامان یافته، می‌کوشد تا با بررسی جامع تک‌تک گزاره‌های عاشورایی این کتاب به برخی از هجمه‌های تحریفی که نخستین بار در میان روایات عاشورایی جای گرفت، اشاره کند و نیز مطالب تاریخی و روایی آن را ‌ـ‌که عمده‎ترین مباحث مورد تردید و دقت در این مقتل است ـ مورد ارزیابی قرار دهد.