بر شانه‌های اقیانوس

ترجمه و شرح روان و ساده نهج البلاغه برای عموم

کتاب بر شانه های اقیانوس با بیانی ساده و روان به ترجمه و شرح نهج البلاغه برای عموم مخاطبان کلام امیرالمومنین علیه السلام، پرداخته است.

نویسنده کتاب به پشتوانه تدریس چهل ساله نهج البلاغه برای دانشجویان، تلاش کرده تا شرحی بنگارد که باعث ارتباط بیشتر نسل نو با سخنان آسمانی امیرالمومنین (علیه السلام) شود.

سه جلد اول کتاب شامل خطبه‌های امام علی (علیه السلام) است و جلد چهارم این اثر به ترجمه و شرح نامه‌های امام علی (علیه السلام) اختصاص دارد.

گزیده ای از کتاب

در تفسیر متن های دینی، مانند قرآن، گفتار رسول خدا صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیه السلام، نکته های بسیار ظریفی هست و ترجمه کار هرکسی نیست. برخی گمان می کنند تسلط بر ادبیات عرب، به تنهایی دربرگردان متون عربی مقدس ما کافی است.

اسلام، مکتبی جامع، ماندگار، آمیخته با حکمت و درمان گر دردهای بی درمان انسان ها تا آغاز قیامت است. شناخت قرآن و شناخت مذاق تفسیری رسول اعظم (ص) و امامان پاک، نیازمند عمری تلاش، مطالعه، شاگردی کردن و دیدن روش دانشمندان بزرگ اسلامی است. علاوه بر همه این ها، مترجم و مفسر باید فردی آشنا به تاریخ اسلام و آگاه به زمان و مقتضیات زمان باشد.

بخش نخست این خطبه را می بینید و دور از ذهن نیست که در نهان خود بگویید چرا امام علی (ع) با این شدت و تعبیرات، مردم کوفه را مخاطب قرار داده اند؟

پاسخ این است که باید به قرآن کریم رجوع کنیم و با سبک انتقادهای خدا آشنا شویم. خداوند درباره سخت دلان می فرماید: بعد از آن، دل هایتان چونان سنگ، بلکه سرسخت تر شد، سپس می فرماید: کوه ها گاهی بستر جریان آب ها می شوند، گاهی سقوط می کنند و گاهی شکاف برمی دارند (اما شما هرگز!).

«بلعم باعورا»، آن مرد سقوط کرده را به سگی بیمار و هاری گرفته تشبیه می کند که به او حمله کنی یا نکنی، «له له» می زند؛ همان کسی که خداوند نشانه های خود را به او داده بود. از این نمونه ها فراوان است.

باید بدانیم اگر پس از تمام اتمام حجت ها و دیدن صحنه های نجات، رهایی و عزت و دیدن نشانه ها در انسان کامل، باز هم مردمی حاضر باشند دشمن سوگنده خورده شان، هر فصلی، در منطقه ای، غارت و کشتار و شبیخون کنند، آیا مستحق تندترین سرزنش ها نیستند؟

دشنام، ضرب و جرح و فشارهایی از این قبیل، دور از روش پیشوایان ما بوده است، اما آیا نباید از جمله هایی بهره برد که در باقی مانده عمرشان بیدار شوند و خود را در عرصه دفاع از آرمان ها، حیثیت و هویتشان حاضر کنند؟

ویژگی‌های کتاب

این کتاب شامل متن و ترجمه خطبه یا نامه در یک صفحه و توضیحات و شرح کلمات کلیدی در صفحه مقابل است. ترجمه کتاب روان و سلیس بوده و در انتهای هر صفحه، پیامی از متن ذکر شده است که به خواننده کمک می‌کند تا خلاصه موضوع را درک کند.

این اثر بر چهار رکن سامان یافته است. فهم درست معارف قرآنی، بهره‌گیری از تفاسیر قرآنی معتبر شیعه، استفاده از دیدگاه بزرگان آشنا با نهج‌البلاغه و تأملی چهل‌ساله در احادیث. با این حال، قطعاً کاستی‌هایی هست که امید می‌رود با ارائه دیدگاه‌های فضلا و جوانان عزیز، روزی بالندگی خود را بیابد.

در نگارش ترجمه و شرح به این موارد توجه شده است: تعبیرهای کنایه‌ای امام، اشعار و ضرب‌المثل‌های استفاده شده و نقد اندیشه‌ها از سوی آن حضرت، استدلال به آیات در انواع گوناگون، تکیه بر جمله‌ها و کردار رسول اعظم، مرور گسترده بر تاریخ اسلام و عصر امام، توجه به برداشت‌های بزرگان دین و تلاش برای اثبات آن‌ها با استدلال، و تفاوت‌های ظریف واژه‌های به ظاهر مترادف.

برشی از کتاب

نگارنده در صفحه ۱۰۴ از این کتاب عنوان «نشانه های پارسایی» را در توضیح خطبه ۱۹۳ می آورد و در ادامه چنین می نویسد:

تراکم درس های این فراز:

در این خطبه که نیکوتر است آن را «کلام» بنامیم، معیارهای محک زننده ای ارائه شده است وارسی و محاسبه کند.

ایمان دارانی که ایمانشان شدت می گیرد، هم متصف به مؤمن هستند و هم دارای ویژگی پارسایان اند. همین ایمان داران با شدت یافتن ایمانشان، به مرحله یقین دست می یابند. نمره بیست های عالم ، انبیا، رسولان و امامان معصوم هستند و دراین میان، فرد شاخص بعد از رسول خدا ، حضرت امیرمؤمنان هستند که خداوند در بسیاری از آیات با عنوان «مؤمن حقیقی » از او یاد می کند، مؤمنی که به چکاد و بلندای یقین (حق الیقین) دست یافته است.

در انتهای این کلام ۱۹۳، اشاره ای خواهد شد که چرا «همام» بعد از شنیدن همه کلام امام، جان داد و حکمت اتمام کلام و توصیف کامل اهل تقوا از سوی امام چه بود؟

ذات کامل، به آفریدن مخلوق ها نیاز ندارد، اما قدرت آفریدن او و نداشتن بخل و داشتن فیض، زمینۀ آفریدن اوست. خدا فیاض است و دوستدار مخلوق ، اما بی نیاز مطلق.

سخن گفتن ، بهترین پل ارتباطی میان انسان هاست. سخن درست و راست و استوار می تواند تعامل های مردمان را آرامش بخش و اعتمادآفرین کند. اهل تقوا اهل گفتار درست و استوارند.

پوشیدن لباس، وقار آدمی را حراست می کند و موجب زیبایی و حفاظت او از سرما و گرماست، ولی عده ای آن را ابزار فخرفروشی قرار می دهند، ولی اهل پارسایی، نه پاره پوشند و نه اهل تجمل اند، بلکه در پوشش اعتدال دارند.

«مشی» عمدتا به معنای راه رفتن است، اما گمان می برم فراتر از راه رفتن باشد؛ مانند عرف مردم که می گویند مشی فلانی عالی است؛ یعنی روش و سبک زندگی او ، تواضع، حرکت کبرستیز هر فرد متواضع است همراه با تکریم دیگران، و با وقار منافات ندارد.