احساس ، انسان را به تلاش جهت مبارزه با اين آفات و جايگزين كردن خصلتهاى شادىآفرين ، وادار مىنمايد ؛ امّا كسى كه كمترين اندوهى از اين بابت ندارد ، هيچگاه در صدد زدودن اين خصلتها از خود نخواهد بود . به همين دليل ، در روايات اسلامى ، اندوهناك شدن به جهت معايب نفسانى و خصلتهاى ناپسند ، مثبت و سرورآفرين تلقّى شده ، و مورد توصيه و تأكيد قرار گرفته است .۱
2 . اندوه بر كردار ناشايسته
كردار ناشايسته نيز مانند خصلتهاى ناپسند ، آفت شادى۲ است . انسان ، سرنوشتش را با اعمال خود مىسازد۳ و اساساً ما به اين دنيا آمدهايم تا نشان دهيم كداميك عمل بهترى داريم۴ و اگر كار نيك انجام دهيم ، به سود ما ،۵ و اگر عمل ناشايستى داشته باشيم، به زيان ما تمام مىشود۶ و آينده خود را خراب مىكنيم و در نتيجه ، موجب حزن و اندوه پايدار خود در آينده مىشويم. از اين رو ، احساس اندوه و رنج از ارتكاب گناه - كه نشانه ايمان۷ است - ، موجب توبه و پيشگيرى از تكرار آن و زمينهساز كارهاى شايسته و شادىآفرين خواهد بود .
3 . اندوه بر سُستى در انجام دادن كارهاى نيكو
كارهاى نيك و پسنديده ، نقش اساسىاى در تأمين شادكامى دارند .۸ از اين رو ، سستى در انجام دادن آنها روا نيست ، و احساس اندوه ، بر فرصتهايى كه از دست
1.ر . ك : ص ۴۱۹ (غصّه بر عيبهاى خود) .
2.ر . ك : ص ۱۷۹ (آسيبهاى عملى) .
3.(كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ ) (مدّثر : آيه ۳۸).
4.(الَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَوةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً) (ملك : آيه ۲) . نيز ، ر . ك : هود : آيه ۷ .
5.(إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا) (اسرا : آيه ۷) .
6.(مَّنْ عَمِلَ صَلِحًا فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَسَآءَ فَعَلَيْهَا) (فصلت : آيه ۴۶) . نيز ، ر . ك : جاثيه : آيه ۱۵ .
7.ر . ك : ص ۴۱۹ (غصّه بر گناه) .
8.ر . ك : ص ۳۱۱ (كارهاى شايسته و اخلاق پسنديده) .
