1 - 5 - 2 . نگرانى‏هاى ناشى از القائات شيطانى‏

برپايه شمارى از روايات اسلامى ، بخشى از نگرانى‏هاى انسان ، ناشى از القائات شيطان در خواب و يا بيدارى است . برخى از خواب‏هاى آشفته كه موجب نگرانى مى‏شوند ، نتيجه القائات شيطانى اند. براى درمان اين گونه نگرانى‏ها دستور العملى داريم كه در متن رواياتى كه ارائه مى‏شوند ، آمده است .^۱
همچنين برخى از افكارِ نگران كننده ،^۲ از جمله نگرانى‏هاى انسان نسبت به آينده زندگى ، مى‏توانند مبدأ شيطانى داشته باشند كه با به كارگيرى خرد و بهره‏گيرى از ره‏نمودى كه پيش از اين ارائه شد ، مى‏توان اين گونه نگرانى‏ها را درمان كرد .

1 - 5 - 3 . نگرانى‏هاى ناشى از فرهنگ غلط

گاه ، موهوماتى كه از ناحيه فرهنگ‏هاى غلط به برخى از جوامع راه مى‏يابند ، موجب نگرانى و اندوه مى‏گردند ، مانند اين كه در فرهنگ اعراب جاهلى ، دختردار شدن ، موجب ننگ و نگرانى بوده ؛^۳ همچنين اعتقاد به نحوست برخى از اعداد و يا ايّام ، ممكن است باعث نگرانى گردد .

نتيجه مباحث گذشته‏

در جمع‏بندى مطالبى كه در باره آفت‏هاى شادى ارائه شد ، بايد گفت : هر چند بخش عمده‏اى از آفت‏هاى سرور ، قابل پيشگيرى است ، با اين حال ، بخش قابل توجّه ديگرى از آفت‏ها به هيچ وجه قابل پيشگيرى نيستند . از اين رو ، شادى مطلق در دنيا وجود ندارد و به فرموده امام على عليه السلام :

اين سخن ، كاملاً صحيح و قابل قبول است ؛ امّا افزون بر اين ، تجربه گذشته زندگى نشان مى‏دهد كه اكثر قريب به اتّفاق اين گونه نگرانى‏ها بيهوده بوده‏اند و به گفته صحابى بزرگوار ابوذر : «اندوه روزى كه به آن نمى‏رسم ، مرا كشت!» .^۱
دِيل كارْنِگى ،^۲ فصلى از كتاب خود را به تبيين قانونى اختصاص داده كه رعايت آن مى‏تواند بيشتر نگرانى‏ها را رفع كند . اين قانون ، عبارت است از اين كه بر اساس حساب احتمالات ، انسان در آينده زندگى ، چند درصد ممكن است گرفتار مشكلاتى شود كه احتمال آن ، باعث نگرانى‏هاى او مى‏گردد .
او مى‏گويد : «با گذشت زمان ، كم كم دريافتم كه 99 درصد از چيزهايى كه مرا ناراحت و نگران مى‏ساخت ، هرگز به وقوع نخواهد پيوست ... . من و شما چنانچه بتوانيم قبول كنيم كه با قانون "حدّ وسط" بفهميم كه تا چه اندازه نگرانى‏هاى ما مورد دارد ، احتمالاً خواهيم توانست هم‏اكنون نُه دهم نگرانى‏هاى خود را برطرف نماييم» .^۳
در اين باره ، ره‏نمودهاى بسيار ارزنده و كارسازى از امام على عليه السلام نقل شده بدين مضمون كه انسان نبايد غصّه فردا و فرداهاى نامعلوم را بر مشكلات روز خود بيفزايد . او بايد باور كند كه اگر براى انسان فردايى در پيش باشد ، خداى مهربان ، او را كفايت خواهد كرد .^۴در غير اين صورت ، نگرانىِ موهوم ، او را به كارهايى وادار مى‏نمايد كه نگرانى‏هاى او را تشديد مى‏كند ، و امكان بهره‏گيرى از فرصت امروز را از او سلب مى‏نمايد .^۵