181
جغرافياي ري

زندان هارون

بناى تاريخى زندان هارون كه در 10 كيلومترى جاده تهران به خراسان و در دامنه كوه هاى مسگرآباد واقع گرديده از سنگ هاى نامنظم سياه رنگ با ملاط گچ و طاق آجرى ساخته شده است. (اكنون طاق آجرى اين بنا تخريب گرديده) زندان هارون داراى دو طبقه است كه هر طبقه شامل چهار صفه مى باشد. ساختمان اين بناى عجيب در قرن چهارم هجرى قمرى و مربوط به دوران آل بويه مى باشد. ۱ مرحوم مهدى بازرگان در مقاله اى كوتاه در مورد آثار باستانى زندان هارون مى نويسد:
اين بناى منفرد دور افتاده در 9700 مترى مشرق حضرت عبدالعظيم سمت چپ جاده قديم خراسان در دامنه كوه هاى مسگرآباد در كنار ديهى كه آن را زندان گويند قرار گرفته است.
وى با توصيف اين بنا و ارائه تحليلى معتقد است كه اين بنا زندان نبوده، بلكه معبد و آتشكده بوده است و مردم تصور كرده اند كه زندان هارون است. ۲

پل صفوى حسن آباد

اين پل بر روى رودخانه شور، در مسير جاده كاروان رو تهران ـ قم و در 10 كيلومترى جنوب كنارگرد حسن آباد به طرف حوض سلطان واقع و از آثار دوره صفوى است كه در دوره هاى بعد، بازسازى شده و گسترش يافته است. آب رودخانه شور كه امروز از جنوب پل مى گذرد در بهار به قدرى زياد است كه ساخت اين پل را ايجاب مى كرده است. طول پل 110 متر و عرض آن در بخش ميانى (شامل سه دهانه و چهار پايه) 9 متر و در دو رأس پل 7/8 متر است. ۳

1.فرهنگ جغرافيايى آبادى هاى كشور (تهران)، ج ۳۸، ص ۱۶۹.

2.آثار تاريخى تهران، ص ۱۲۵ به نقل از آقاى مهدى بازرگان از مجله صنعت (نشريه كانون مهندسين) ش ۲۰ خرداد ۱۳۲۳ ش.

3.دايرة المعارف بناهاى تاريخى ايران: بناهاى عام المنفعه، كاظم ملازاده، مريم محمدى، ص ۹۱.


جغرافياي ري
180

سرسره فتحعلى شاه

نقش سرسره فتحعلى شاه قاجار كه نقش برجسته اين شهريار را در حال شكار شير نشان مى دهد، با حاشيه اى از اشعار مديحه و مورّخ به 1246 ه .ق در ميان دامنه جنوبى همين كوه (كوه چشمه على) وجود داشت و محلّ سر خوردن كه شبيه سرسره هاى عهد زنديه در شيراز در مجاورت اين نقش درست كرده بودند نيز بر سمت چپ (جانب غربى نقش) تعبيه كرده بودند كه تمامى اين آثار بر اثر انفجارهاى كوه جهت كارخانه سيمان از ميان رفته است. بالاى نقش فتحعلى شاه محل حجارى قديم تر نمايان بود كه طرح ساده اى از پيكر انسان از آجر عهد ساسانى يا به احتمال بيشتر از آغاز دوران اسلام در آن حجارى كرده بودند و مقارن احداث نقش فتحعلى شاه تا اندازه اى آن را محو نموده بودند و با از بين رفتن نقش فتحعلى شاه و سرسره، بقاياى نقش قديم تر نيز معدوم گشت. ۱

چهار بناى سنگى مكعب شكل

اثر تاريخى مهم و بسيار قابل توجه ديگر، چهار بناى مكعب شكل سنگى ساده اى است كه در پشت كارخانه سيمان و به مسافت چند صد مترى مشرق آن قرار دارد. طول و عرض و ارتفاع هر يك از اين چهار بناى مكعب شكل، هر كدام در حدود چهار متر بوده، و وسط آن ها مانند تنور يا چاه حفره اى خالى وجود دارد. و به جز از يكى از آن ها كه از وسط منهدم شده سه بناى ديگر كم و بيش صورت محفوظى دارد. ۲

1.همان مأخذ، ص ۱۳۹ ـ ۱۴۰.

2.همان مأخذ، ص ۱۴۵.

  • نام منبع :
    جغرافياي ري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 132761
صفحه از 200
پرینت  ارسال به