6 . شناخت موارد نقل به معنا ؛
7 . آشنايى با تعارض احاديث و چگونگى حل آن ؛
8 . شناخت روايات تقيّه اى ؛
9 . شناخت ناسخ و منسوخ در احاديث ؛
10 . آگاهى از مضامين مختلف احاديث ، چون : معارف ، اخلاق ، آداب و . . . و ضوابط هر يك .
برخى از اين عناوين ، مانند «اجتهاد در فهم نصوص» و «شناخت تاريخ صدور روايات» را در مقاله هاى مستقلّى در همين مجموعه بررسى كرده ايم . در اين نوشتار ، به اختصار ، به موانع فهم حديثْ مى پردازيم .
* * *
چنان كه پيشتر ياد شد ، موانع فهم مى توانند خنثاگر همه شرايط و زمينه ها باشند ؛ و گرچه نتيجه وجود آنها محروميت از معرفت صحيح است ، اما اين ، همه خسارت نيست! چرا كه : آن كه شرايط را فراهم نساخت و نفهميد ، سرمايه اش از كف نرفته و عنوان علم و عالم را در معرض اتهام قرار نداده است ؛ بر خلاف آن كه زمينه ها را آماده كرد و شرايط را مهيا ساخت ، ولى به خاطر وجود موانع ، آن همه را هدر داد . از اين رو ، شناخت موانع و پيراستن آنها ، كم اهميت تر از شناخت شرايط و به كارگيرى زمينه ها نيست .
اينك ، به اجمال ، برخى موانع را مرور مى كنيم :

1 . متأثر بودن از فرهنگ هاى غير دينى

يكى از آفت هاى بزرگ در فهم نصوص دينى ، متأثر بودن از فرهنگ هاى غير دينى است . هر جامعه اى با آداب و رسومى خو گرفته كه هميشه ضد دينى نيستند ؛ ولى نمى توان آنها را ، بويژه در وادى رخصت هاى دينى ، «دين» قلمداد كرد .
خداوند دوست مى دارد كه از رخصت هاى دينى استفاده شود ، به همان گونه كه