پژوهشى در باره نزول دفعى و تدريجى قرآن كريم - صفحه 7

اين كاربرد را هميشگى دانسته، نه غالبى. ۱ راغب، تصريح مى‏كند كه در آيات : (إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ ؛۲ما آن را در شبى فرخنده فرو فرستاديم) و (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ ؛۳ماه رمضان كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است) و (إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ ؛۴ما آن را در شب قدر فرو فرستاديم) ، تعبير «انزال» آمده و نه «تنزيل»؛ زيرا بر اساس روايات، قرآن، يكباره به آسمان دنيا و سپس به تدريج بر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نازل شده است. تفاوت ميان انزال و تنزيل را قرآن‏پژوهان و لغويانى ديگر همانند: زمخشرى، ۵ابوالبقاء، ۶ طبْرِسى، ۷ زركشى ۸ و علامه طباطبايى ۹پذيرفته‏اند. علامه طباطبايى از اين رأى، همراه ديگر شواهد، براى اثبات نزول دفعى حقيقت قرآن بر قلب پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در شب قدر، سود جسته است. ۱۰
سه. بنا بر روايات، جبرئيل عليه السلام در روزى كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله مبعوث شد، وضو و نماز را به او آموخت و پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در همان روز، نماز گزارد. ۱۱ از سويى ديگر، از پيامبر، نقل است كه نماز بدون فاتحة الكتاب، روا نيست. ۱۲ هيچ روايتى نيز در دست نيست كه از اقامه نمازى بدون سوره حمد در اسلام گزارش كرده باشد. از جمع اين روايات بر مى‏آيد كه سوره حمد در ماه رجب نخستين سال بعثت نازل شده است. اين را نيز

1.تفسير الفخر الرازى : ج‏۲ ص‏۱۱۶ و ج‏۵ ص‏۹۵.

2.دخان : آيه ۳.

3.بقره : آيه ۱۸۵.

4.قدر : آيه ۱.

5.الكشاف : ج‏۱ ص‏۳۳۶.

6.الكليات : ص‏۱۹۶.

7.مجمع البيان : ج‏۱۰ ص‏۷۸۶.

8.البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۲۲۸.

9.الميزان فى تفسير القرآن : ج‏۲ ص‏۱۵.

10.الميزان فى تفسير القرآن : ج‏۲ ص‏۱۵ و ۱۸.

11.بحار الأنوار : ج‏۱۸ ص‏۱۹۴.

12.جامع الأحاديث : ج‏۵ ص‏۳۲۲.

صفحه از 15