تحلیلی در باره اهداف قیام امام حسین علیه السلام - صفحه 8

2. يكى از امورى كه سبب اختلاف نظر در مسئله اهداف امام عليه السلام شده است ، توجّه نكردن به تفاوت «مقصد» و «مقصود» است . براى نمونه ، آن كه به شهرى مسافرت مى كند تا تجارتى را انجام دهد يا مكان مقدّسى را زيارت كند، آن شهر ، مقصد اوست ؛ ولى مقصود او نيست . مقصود او ، تجارت يا زيارت است. در حادثه عاشورا نيز ، گر چه اين حادثه به شهادت ختم شد ، ولى شهادتْ مقصد است ، نه مقصود. بنا بر اين ، اگر گفته شود كه امام حسين عليه السلام براى شهادتْ قيام نكرد ، بلكه براى تشكيل حكومت و احياى سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله و اصلاح امور امّتْ قيام كرد، سخنى بى جا نيست ؛ چرا كه شهادت ، مقصد است و مقصود ، احياى سنّت و اصلاح امور است .
3. همچنين بايد ميان اهداف يك حقيقت ، و نتايج و آثار مترتّب بر آن ، فرق گذاشت. امام حسين عليه السلام ، براى رسيدن به اهدافى به شهادت رسيد و اگر پس از آن ، انسان ها با عزادارى و گريه بر او ، به كمالات معنوى برسند و از اجر اُخروى برخوردار گردند، نبايد عزادارى و گريه و نتايج مترتّب بر آن را از اهداف قيام امام حسين عليه السلام برشمرد. بنا بر اين ، آنان كه هدف قيام امام عليه السلام را شفاعت امّت و يا دستيابى به اجر اُخروى و آمرزش گناهان دانسته اند، گرفتار اين مغالطه شده اند.

سه. ديدگاه ها در باره اهداف قيام امام حسين عليه السلام

چنان كه در آغاز بحثْ اشاره شد ، اعتنا و اهتمام مستقيم به مسئله اهداف قيام امام حسين عليه السلام ، در دوران معاصر ، جدّى شده است . در ميان آثار عالمان شيعه متقدّم ، مطالبى از لا به لاى سخنان آنان استخراج مى شود ۱ كه نشان مى دهد به صورت مستقيم به اين مسئله نپرداخته اند ؛ ولى در دوران معاصر ، اين مسئله به صورت جدّى مورد گفتگو و بحث ، قرار گرفته و نوشته هاى فراوانى در اين زمينه ، به نگارش در آمده

1.براى ديدن نمونه هايى از اين مطالب، ر. ك: عاشوراشناسى (پژوهشى در باره هدف امام حسين عليه السلام ): ص ۳۰۷ ـ ۳۵۴، شهيد جاويد: ص ۴۴۹ ـ ۴۵۵.

صفحه از 39