وضوی عثمان

پرسش :

عثمان چگونه وضو می گرفت؟



پاسخ :

در اين وضو ، صورت و دست ها و پاها شسته مى شود و فقط سر ، مسح مى گردد و وضو ، تركيبى از سه شستن و يك مسح است.[۱]

بخارى و مسلم ، هر دو در كتاب هاى خود ، اين وضو را از عثمان گزارش كرده اند .[۲]در يك گزارش، عثمان ، هر يك از اعضا را سه بار مى شويد و پاها را نيز تا كعبَين مى شويد ؛ امّا سر را يك بار مسح مى كند و در پايان ، اين وضو را وضوى پيامبر صلى الله عليه و آله مى خواند .

هر چند گزارش ها متعدّد و متفاوت اند ،[۳]امّا بيشتر آنها نشان دهنده تأكيد عثمان بر اين وضوى خاص و اختلاف آن با عمل برخى ديگر از صحابيان است .

در نقل ديگرى كه نشان دهنده پيدايى تفاوت در نحوه وضو گرفتن است ، عثمان مى گويد :

كسانى احاديثى را از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت مى كنند كه من نمى دانم آنها چيستند ؛ امّا من ديدم كه پيامبر صلى الله عليه و آله مثل اين وضوى من ، وضو مى گرفت .[۴]

افزون بر اين ، متّقى هندى در كنز العمّال ، به نقل از ابو مالك دمشقى گزارش مى دهد كه :

ديدگاه عثمان بن عفّان، در دوران خلافتش، درباره وضو ، چند گونه بود.[۵]سپس وضويى شبيه قبلى را به عثمان نسبت مى دهد .

قرينه ديگر بر بروز اختلاف در روزگار عثمان ، جدولى است كه نشان مى دهد هيچ يك از صحابيان به اندازه عثمان ، درباره وضو سخن نگفته اند . در اين جدول كه به بررسى روايات سى صحابى پُر حديث پرداخته شده ، تنها دو ، سه صحابى درباره وضو حديث دارند كه احاديث دو تن از آنان ، يعنى عبد اللّه بن عبّاس و على بن ابى طالب عليه السلام ، انگشت شمار است ؛ امّا عثمان ، به تنهايى بيش از بيست حديث در اين باره دارد .[۶]

برخى گزارش ها ، وضوى شمارى از صحابيان و تابعيان را مانند وضوى عثمان و يا مؤيّد وضوى او دانسته اند ؛ امّا ما تنها دو تن از آنها (عبد اللّه بن زيد بن عاصم و عبد اللّه بن عمرو بن عاص) را يافتيم و بقيه، سند يا متن مقبولى ندارند.[۷]


[۱]. گفتنى است عدّه كمى به جمع ميان مسح و غسل پاها فتوا داده اند و برخى مانند حسن بصرى ، قائل به تخييرند (ر.ك : بدائع الصنائع : ج ۱ ص ۵) .

[۲]. صحيح البخارى : ج ۱ ص ۴۸ ، صحيح مسلم : ج ۱ ص ۱۴۲ .

[۳]. براى نمونه ، برخى از آنها قيد «ثلاثا» را در «مسح رأس (سر) و رِجل (پا)» دارند و برخى ندارند و برخى «مسح رِجلين (پاها)» دارند و برخى «غسل رجلين» را (ر.ك : مسند ابن حنبل : ج ۱ ص ۱۴۸ ح ۴۸۷ ـ ۴۸۹ ، سنن الدار قطنى : ج ۱ ص ۸۵ و ۸۶ ح ۹ ـ ۱۳) .

[۴]. صحيح مسلم : ج ۱ ص ۲۰۷ ح ۸ .

[۵]. كنز العمّال : ج ۹ ص ۴۴۳ ح ۲۶۸۹۰ .

[۶]. حديثى را نيز به عايشه نسبت داده اند ؛ امّا برخى بر آن خدشه وارد كرده اند (وضوء النبى صلى الله عليه و آله : ج ۱ ص ۵۰) .

[۷]. مؤلّف كتاب وضوء النبى ، اين گزارش ها را بررسى كرده و نامقبول دانسته است (ر . ك : وضوء النبى صلى الله عليه و آله : ج ۱ ص ۴۸ و ۱۳۷) .



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت