پیامبر(ص) و چگونگی شستن دست ها در وضو

پرسش :

آیا پیامبر(ص) هنگام وضو دست ها را از بالا به پایین می شست یا از پایین به بالا؟



پاسخ :

در حديثى ، از امام باقر عليه السلام وضوى پيامبر(ص) اين گونه نقل شده است :

عُمَرُ بنُ أُذَينَةَ عَن زُرَارَةَ وَ بُكَيرٍ أَنَّهُمَا سَألَا أَبَا جَعفَرٍ عليه السلام عَن وُضُوءِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) ، فَدَعَا بِطَستٍ أَو تَورٍ فِيهِ مَاءٌ ، فَغَمَسَ يَدَهُ اليُمنَى ، فَغَرَفَ بِهَا غُرفَةً ، فَصَبَّهَا عَلَى وَجهِهِ ، فَغَسَلَ بِهَا وَجهَهُ ، ثُمَّ غَمَسَ كَفَّهُ اليُسرَى ، فَغَرَفَ بِهَا غُرفَةً ، فَأَفرَغَ عَلَى ذِرَاعِهِ اليُمنَى ، فَغَسَلَ بِهَا ذِرَاعَهُ مِنَ المِرفَقِ إِلَى الكَفِّ لَا يَرُدُّهَا إِلَى المِرفَقِ ، ثُمَّ غَمَسَ كَفَّهُ اليُمنَى ، فَأَفرَغَ بِهَا عَلَى ذِرَاعِهِ اليُسرَى مِنَ المِرفَقِ وَ صَنَعَ بِهَا مِثلَ مَا صَنَعَ بِاليُمنَى ، ثُمَّ مَسَحَ رَأسَهُ وَ قَدَمَيهِ بِبَلَلِ كَفِّهِ لَم يُحدِث لَهُمَا مَاءً جَدِيداً.[۱]عمر بن اذينه ، از زراره و بكير - كه از امام باقر عليه السلام در باره وضوى پيامبر خدا(ص) پرسيدند - ، نقل كرده است كه ايشان كاسه آبى خواست . پس دست راست خود را در آن فرو برد و مشتى آب برگرفت و بر صورت خود ريخت و با آن صورتش را شست . سپس دست چپ خود را در آن فرو برد و مشتى آب برداشت و بر دست راست خود ريخت و با آن از آرنج تا كف دستش را شست، در حالى كه دست خود را به سوى آرنج نمى كشيد . آن گاه دست راستش را در آن فرو برد و مشتى آب برداشت و بر دست چپ خود از آرنج ريخت و با آن چنان كرد كه با دست راستش كرده بود. سپس سر و پاهايش را با رطوبت كف دستش مسح كرد و آب ديگرى را براى آن به كار نگرفت .

بر پايه اين روايت و نظاير آن ،[۲]پيروان اهل بيت عليهم السلام معتقدند كه پيامبر خدا(ص) در وضو، دستان مبارك خود را از بالا به پايين يعنى از آرنج تا نوك انگشتان مى شست و اين ، بِدان معناست كه آيه وضو به دست پيامبر(ص) تفسير شده است. ضمناً اين نكته در باره آيه وضو قابل توجّه است كه اصولاً مخاطبان از ظاهر عباراتى نظير آيه وضو، محدوده انجام عمل مورد نظر را برداشت مى نمايند . آن گاه در مقام عملى كردن آن خواسته، معمولاً از بالا به پايين اقدام مى كنند. مثلاً اگر پزشك بگويد : پايت را تا زانو با آب سرد بشوى، يا صاحب خانه بگويد: ديوارهاى اين اتاق را تا سقف رنگ آميزى كن، به طور طبيعى، هر يك از بيمار و رنگ كار، سخن گوينده را بر تعيين محدوده مورد نظر او حمل مى كند و در نتيجه آنچه را كه به دليل آسان تر بودن يا عوامل ديگر، به صورت ناخودآگاه در ميان مردم معمول است ، انجام مى دهد ، يعنى شستن پاها و رنگ آميزى كردن ديوارها از بالا به پايين . و چه بسا هرگز اين مطلب به ذهنشان خطور نكند كه پزشك و صاحب خانه با گفتن «تا زانو» و «تا سقف» در صدد تعيين سمت و سوى عمل خواسته شده و نقطه انتهايى انجام آن بوده است.

اما به هر تقدير، آنچه در نزد پيروان اهل بيت عليهم السلام اين برداشت قرآنى را قطعيت مى بخشد ، احاديث معتبرى هستند كه بر انجام دادن وضو از آرنج به سوى سرِ انگشتان دلالت مى كنند. در مقابل، تمام مذاهب اهل سنّت، شستن دست ها در وضو را به هر صورتى كه باشد ، كافى دانسته، هر چند به نظر آنان، شروع از سرِ انگشتان به سوى آرنج ، افضل است.[۳]


[۱]الكافى: ج ۳ ص ۲۵ ح ۵.

[۲]ر . ك : الكافى : ج ۳ ص ۲۴ (باب صفة الوضوء).

[۳]ر . ك: الفقه على المذاهب الخمسة: ص ۸۰ .



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت