معیار طول عمر نیکو

برخی از روایات دلالت بر نکوهیده بودن عمر طولانی دارد، در صورتی برخی دیگر حاکی از نیکو بودن طول عمر دارد، با تأمل در این دو دسته روایات روشن می شود که مقصود از روایاتی که دلالت بر نیکو بودن طول عمر دارد، ناظر به طول عمر متعارف است که موجب فرتوتی و فرسودگی قوای ادراکی نیست، آیه زیر می تواند به طول عمر متعارف باشد.[۱]

(هُوَ الَّذی خَلَقَكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ یُخْرِجُكُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُیُوخاً وَ مِنْكُمْ مَنْ یُتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ وَ لِتَبْلُغُوا أَجَلاً مُسَمًّى وَ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ. [۲]

او همان کسی است که شما را از خاک آفرید، سپس از نطفه ای، سپس از عَلَقه ای (خون بسته شده). سپس شما را [به صورت] کودکی [از شکم مادر] بیرون می آورد تا به کمال قوّت خود برسید، سپس تا سالمند شوید و از میان شما کسی است که پیش [از رسیدن به این مرحله] می میرد و تا [بالأخره] به مدّتی که مقرّر است، برسید و امید که در اندیشه کنید).

اگر برای طولانی شدن عمر دعا می شود، برای آن است که فرد، مشمول(وَ مِنْكُمْ مَنْ یُتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ؛[۳]و از شما برخی پیش از آن (مراحل سه گانب کودکی، بلوغ و سالمندی) قبض روح می شود). نشود و قبل از به سر آمدن عمر طبیعی از دنیا نرود؛ امّا احادیثی که دلالت بر نکوهیده طول عمر دارند ناظر به طولانی شدن حیات بیش از حدّ متعارف است که تمام توانایی های انسان به تحلیل می رود و ضعف و رنج و عذاب و نیاز و به دنبال آن، خواری انسان نمود می یابد و انسان نه تنها از حیات بهره نمی برد، بلکه حیات، بار سنگینی بر دوش او خواهد بود. و مصداقی است برای تعبیر:

(وَ مِنْكُمْ مَنْ یُرَدُّ إِلى  أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَیْلا یَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَیْئا. [۴]

و برخی از شما (قبل از پیری) قبض روح می شود و برخی از شما به پایین ترین مرحلۀ عمر بازگردانده می شود تا پس از [آن همه] دانستن چیزی نداند).

چنان که در پایانِ حدیث ۳۷۴ نیز رضایت به عمر متعارف، تصریح شده است:

اللَّهُمَّ تَوَفَّنِی فِی الْأَجَلِ الَّذِی كَتَبْتَ لِی فَلَا حَاجَةَ لِی فِی الزِّیَادَةِ فِی الْعُمُرِ.

خدایا مرا در پایان همان مدتی که برایم نوشته ای از دنیا ببر که من نیازی به افزایش عمرم ندارم.

بر این اساس معیار طول عمر نیکو، امکان بهره برداری از آن در جهت افزایش کمالات انسانی است، از این رو، اهل بیت علیهم السلام از خداوند سبحان طول عمر همراه با حسن عمل می خواهند و از سوی دیگر از «هَرَم: فرتوتی» و «ارذل العمر: پست ترین مرحلۀ عمر» به خدا پناه می برند[۵].[۶]