نخستین مناسبات فکری تشیع

بازخوانی مفهوم غلو در اندیشه جریان های متقدم امامی

قلمرو این کتاب از لحاظ زمانی پنج سده نخست هجری است و از لحاظ مکانی بوم های شیعی عراق، قم و خراسان است. همچنین موضوع این کتاب، مسأله غلو و مفاهیم زیر مجموعه آن هم چون مسائل خلقت، تفویض، تقصیر، و عصمت است.

نویسنده در مورد الگوی مؤلفه ای مفهوم غلو چنین می نویسد:

«ما در این کتاب قصد داریم مفهوم غلو را بر مبنای یک الگوی مؤلفه ای تبیین کنیم. آنچه در این پژوهش از آن تعبیر به الگوی مؤلفه ای مفهوم غلو می شود در واقع چیزی است که ما آن را در برابر اعتقاد کلاسیک در خصوص مفهوم غلو ایجاد کرده ایم. بر اساس دیدگاه سنتی و مشهور برخی مکاتب امامیه همچون قمیون در مساله غلو بسیار سخت گیر بودند و ای بسا بسیاری از اعتقاداتی را که امامیان دیگر پذیرفته بودند اینان جزو مطالب غلوآمیز می دانستند. در حالی که در الگوی مؤلفه ای غلو ـ که به اعتقاد ما مطابق با واقع است ـ واکنش نشان دادن مکاتب مختلف امامیه در قبال مسأله غلو از نوع شدت و ضعف نیست و این گونه نیست که برخی نسبت به سایرین سخت گیر تر باشند بلکه غلو مفهومی است که باید آن را در مسائلی همچون: تفویض، ربوبیت، علم غیب، سهو النبی، عالم ذر و اظله و... به عنوان حوزه های اندیشه های غالیانه پیجویی کرد، اموری که نگارنده از آنها تعبیر به «مؤلفه های مفهوم غلو» می کند. هر گروه از امامیان ممکن است مؤلفه ای را «غلو» و مؤلفه دیگری را «لاغلو» تلقی کنند. نگارنده تلاش خواهد کرد تا بر مبنای الگوی مؤلفه ای مفهوم غلو، تصویر روشن تری از تاریخ اندیشه متقدمان امامیه ارائه کند».

مراجعی که از این اثر در آینده می توانند استفاده کنند بدین قرارند:

۱. دانشجویان و پژوهش گران حوزه الهیات به ویژه گرایش علوم قرآن و حدیث.

۲. دانشجویان و پژوهشگران حوزه تاریخ تشیع به ویژه تاریخ اندیشه امامیه.

٣. دانشجویان و پژوهشگران حوزه عقاید، کلام و فرقه شناسی.

۴. دانشجویان و پژوهشگران حوزه تاریخ تحلیلی.

۵. پژوهشگران حوزه تحلیل گفتمان در قرون متقدم اسلامی.

مطالب کتاب در پنج فصل زیر سامان یافته است:

فصل اول: کلیات

فصل دوم: نگاهی به گرایش های غالیانه در سده نخست هجری

فصل سوم: درآمدی بر شناسایی جریان های امامیه در پنج سده نخست هجری

فصل چهارم: پیجویی اندیشه ی جریان های نخستین امامیه در باره مؤلفه های مفهوم غلو

فصل پنجم: الگوی مؤلفه ای مفهوم علو و تأثیر آن در مطالعات اسلامی