ترسیم طبقه روایی ابراهیم بن هاشم قمی و رفع چالش‌های پیش‌رو

نشریه : حدیث حوزه

نویسنده : پديدآورنده : مجتبی پورموسی
پديدآورنده : جمال الدین حیدری فطرت

چکیده :

ابراهیم بن هاشم قمی، از راویان فعّال شیعی است که نبود شناخت کافی نسبت به شخصیت فردی و علمی وی سبب ایجاد چالش‌هایی درباره محدوده زندگی و طبقه روایی او شده است. بحث پیرامون طبقه‌ روایی ابراهیم، از دیرباز و از زمان تدوین منابع رجالی پیشین شیعه و حتی جوامع اولیه حدیثی، همواره موردتوجه اندیشمندان بوده است؛ ولی به دلایلی مانند اجمال متون رجالی، جامع نبودن پژوهش‌های پیشین و پنهان ماندن برخی قرائن مؤثر در حل مسئله، این موضوع همچنان قابل بحث بوده و بازپژوهی مفصل‌تر و دقیق‌تری را می‌طلبد. این نوشتار، پس‌از بررسی و بیان محدوده زمانی زندگی و فعالیت‌های علمی ایشان، به واکاوی اصلی‌ترین چالش‌های طبقه‌شناختی وی می‌پردازد که عبارت است از: امکان روایت از امام رضا و امام جواد ع و نیز شاگردی وی نزد یونس بن عبدالرحمن و حمّاد بن عثمان. با بررسی قرائن تاریخی، رجالی و سندی، نبود روایت مستقیم ابراهیم از امام رضا(ع)، یونس بن عبدالرحمن و حمّاد بن عثمان حاصل می‌شود؛ ولی می‌توان شرفیابی وی به محضر امام جواد ع در جوانی و در بُرهه‌ای کوتاه و گزارش چند روایت از آن حضرت را به اثبات رساند.