واکاوی پدیده معنا در بخش‌هایی از نهج‌البلاغه با رویکرد معناشناسی چارچوب فیلمور

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : احمد قرایی سلطان آبادی

چکیده :

در متنی چون نهج‌البلاغه که به انگیزه گردآوری سخنان بلیغ و حکیمانه امام علی علیه‌السلام شکل گرفته است، معنا به‌عنوان سازه اصلی متن بعد از الفاظ و واژگان آن قرار دارد. سازوکارهای مختلفی برای درک و شناخت فرایند تولید معنا از ناحیه معناشناسان معاصر بیان شده است که هر یک ملزومات و قواعد خاص خود را دارد. در پژوهش حاضر، به روش تحلیلی و با رویکرد معناشناسی تطبیقی، پدیده معنا در پاره­هایی از نهج‌البلاغه براساس نظریه چارچوب فیلمور بررسی گردید و این نتایج درخور توجه است که معنا نسبت به نوع مخاطبان و تنوع بافت موقعیتی در نوسان است؛ هر بخش از معنا در اثر بر هم­کنشی و دخالت ذهنیت و باورهای گوینده (امام) و مخاطبان ایشان بروز می­یابد. در تمام ساختار متن نیز این واقعیت وجود دارد که مفاهیم و تصاویر ذهنی موجود در سخنان امام علیه‌السلام، چارچوب‌های معنایی می­سازند که خاستگاه همه آن‌ها، ذهن و دانش دایره المعارفی و تجربه اجتماعی و فرهنگی امام است و این روند به‌گونه‌ای است که با ظهور یک مفهوم یا تصویر ذهنی، تمامی مفاهیم و تصاویر ذهنی مرتبط با آن متبادر می­شوند. هرگونه بی­توجهی و بی­دقتی به آن چارچوب‌های معناساز، می­تواند شارحان و مفسران سخن امام را از مراد و مقصود اصلی گوینده متن دور سازد.