ناسخ التواریخ بخش زندگانی حضرت زینب سلام الله علیها

این اثر جلد هجدهم از مجموعه «ناسخ التواریخ» و دربردارنده متن کتاب «طرازالمذهب» نوشته «عباسقلی سپهر» (۱۲۶۸ - ۱۳۴۲ ق) است. در این کتاب سپهر به شرح زندگانی حضرت زینب سلام الله علیها پرداخته است

ناسِخُ التَّواریخ، کتابی تاریخی به زبان فارسی تألیف محمدتقی لسان الملک سپهر (درگذشت: ۱۲۹۷ق-۱۲۵۹ش) از منابع تاریخ اسلام، تألیف‌شده در عصر قاجار است. وی که قصد داشته یک تاریخ عمومی بنگارد فقط بر نگارش شش جلد از خلقت آدم تا زندگانی امام حسین(ع) توفیق یافته است. هر چند این اثر به جهاتی دارای ویژگی‌هایی است، اما برخی اعتبار کتاب را به علت نقلیات ضعیف و مجهول، خصوصا در تاریخ امام حسین و قیام عاشورا زیر سؤال برده‌اند.

در ادامه تألیف ناسخ التواریخ، لسان الملک سپهر بر آن بوده که در شرح حال هر یک از ائمه اطهار، کتاب مستقلی تألیف کند و در ذیل شرح حال امامان وقایع تاریخ جهان را نیز بنگارد. با درگذشت سپهر (۱۲۹۷ق)، فرزندانش دنباله رو راه او شدند، چنان که عباسقلی خان سپهر ملقب به مشیرافخم (لسان الملک ثانی)، شرح حال امام سجاد(ع)، را نوشت.(۱)

سپهر در رفع نقص‌های مربوط به روش سنتی به موفقیت درخور ملاحظه‌ای دست یافت؛ اما در رفع اخبار متناقض و بیان روایتی یک‌دست از تاریخ زندگانی حضرت زینب(س) ناکام ماند. علت این امر از یک سو نهادینه‌بودن سنت تاریخ‌نویسی کلاسیک در او، مبنی‌بر نقش ناچیز مورخ در بازسازی گذشته، بود؛ از سوی دیگر، منافع پایبندی به تاریخ‌نگاری سنتی بود که مقبولیت بیشتری برای کتابش به ارمغان می‌آورد. مسئله‌ای که بسیار بیشتر از رفع نقص‌های این سبک از تاریخ‌نویسی برای سپهر اهمیت داشت.(۲)

این اثر جلد هجدهم از مجموعه «ناسخ التواریخ» و دربردارنده متن کتاب «طرازالمذهب» نوشته «عباسقلی سپهر» (۱۲۶۸ - ۱۳۴۲ ق) است. در این کتاب سپهر به شرح زندگانی حضرت زینب (س) (۶ - ۶۲ ق) پرداخته است. مواردی چون «نسب حضرت زینب (س)؛ مراتب و شئونات خاصه حضرت و شمایل ایشان؛ حالات ایشان بعد از شهادت امام حسین (ع)؛ حالات ایشان در مجلس ابن زیاد (لعنه الله علیه)؛ اشعار حضرت زینب (س)؛ وفات آن حضرت مورد توجه نویسنده واقع شده است.(۳)

۱) ویکی شیعه، مقاله ناسخ التواریخ

۲) رهیافت تاریخ‌نگارانۀ عباسقلی سپهر در شرح حال حضرت زینب(س) در کتاب ناسخ‌التواریخ، نشریه پژوهش‌های تاریخی، شماره۵۱، صفحه۹۱-۱۱۰