امام علی علیه السلام
مَن ضَعُفَ جِدُّهُ قَوِيَ ضِدُّهُ .
هركه جدّيّتش سستى گيرد، دشمنش نيرومند گردد.
غرر الحكم : ح 8031.
چکیده : عمار بن موسی ساباطی از اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهما السلام است که فراوان روایت از ایشان نقل می کند. احادیث وی در فقه بسیار تأثیرگذار است، ولی تعارض ها و منفرداتی دارد؛ همین امر سبب شده شخصیت ...
نویسنده :
چکیده : از دیرباز برخی نویسندگان اهل سنت بامطالعه متون روایی شیعه به نقد روایات شیعی پرداخته اند. در سال های اخیر حجم نگارش های این چنینی نسبت به قبل افزایش یافته است. در این مقاله با سه اثر جدید از کتاب ...
چکیده : کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» نگاشته شیخ صدوق (311-381 ق) از کتاب های معتبر و متقدم در نقل روایات مهدویت محسوب می شود؛ پژوهش حاضر به مصداق یابی روایات تفسیری مهدویت در این کتاب پرداخته است؛ دستاورد این پژوهش ...
چکیده : یکی از مسائل مهم در نبوت شناسی ابراهیم علیه السلام تمارض ایشان در ابتلای به مرض خاص جسمی به عنوان عذری برای حاضر نشدن در عیدگاه ستاره پرستان است که به شبهه تمارض شهرت دارد. این شبهه برآیند تبیین های خاص ...
چکیده : نهج‌البلاغه، کتابی است که نمایانگر گوشه‌ای از اندیشه‌‌های بلند و آسمانی امام علی(ع) است و از یک هزار سال پیش به‌صورت کتابی جاودانه در اختیار جهان و جهانیان قرار گرفته است. موضوعات متنوع آن حاکی از روح بزرگ پدیدآورندۀ آن، ...
چکیده : منابع لغوی و تفسیری، واژۀ «العالَمین» را دارای دو معنا دانسته‌اند: «جهانیان»، یعنی آفریدگان یا ساکنانِ جهان؛ و «جهان‌ها»، یعنی جایی که آفریدگان در آن اقامت دارند. در مورد این واژه سؤالاتی وجود دارد که پاسخ‌های درخوری نیافته است. مثلاً ...
چکیده : رجال‌شناسان متقدم معمولا در شمار کتابهای احمد بن محمد برقی از کتاب الرجال یاد می‌کنند. با اینهمه ابن‌ندیم از نخستین کسانی است که این انتساب را به پدر احمد، محمد بن خالد برقی باز می‌گرداند و حتی کتاب دیگر احمد ...
چکیده : تمامی زبان ها در طول تاریخ، دستخوش تغییر شده، به گونه ای که هیچ زبان و واژه ای از این قاعده مستثنی نیست. «بعل» از واژگانی است که در استعمال زبانی، دچار تطور شد. این تحقیق از چهار منظر قرآنی، ...
چکیده : مؤلف کتاب الاختصاص شناخته‌شده نیست؛ برخی او را احمد بن حسین مؤمن و برخی شیخ مفید می‌دانند. کنار این نظریه‌ها، نظریۀ دیگری هم هست و آن اینکه الاختصاص تلخیص‌شدۀ کتاب العیون و المحاسن شیخ مفید است. بر پایۀ این تحقیق، ...
چکیده : ساختار خط و ماهیت زبان عربی، ظرفیت خوانش‌های متعددی از یک نوشتار را پدید می‌آورد که از آن در اصطلاح زبان‌شناسی به «گشتارهای خوانشی» یاد می‌شود. خوانش صحیح روایات از نسخه مکتوب، رکن اصلی در برداشت اصیل و متقن حدیث ...
چکیده : مطالعۀ قرآن به‌عنوان یک متن مقدس، خصوصاً به‌دلیل اشتراکات موضوعی با محتوای کتابهای مقدس پیشین، همواره مورد توجه خاورشناسان بوده است. از آن‌جا که نحوۀ چینش آیات قرآن و ترکیب محتوایی آنها برخلاف الگوی عهدین است، بارزترین خصیصۀ سبکی قرآن ...
چکیده : تاریخ پُرفراز و فرود حدیث شیعه، شاهد دوره‌های ویژه‌ای با حرکت پُرشتاب علمی بوده است. شکل‌گیری این دوره‌ها نیازمند شرایط گوناگونی بود که معمولا همۀ آن در یک زمان گرد هم نمی آمد. یکی از زمینه‌های مناسب برای رشد نگاشته‌های ...
چکیده : مصطلح «حجّت» از پرکاربردترین واژگان دانشی در حوزۀ اندیشۀ اسلامی است. تحلیل مفهوم لغوی این واژه و تبیین گوهر معنایی آن، می‌تواند دقّت در کاربرد را بالا برده و فهم کارکردهای قرآنی و دانشی را آسان کند. این نگاشته با ...
چکیده : نوشتار حاضر یکی از صحابیان شرکت کننده در لشکر امام حسین(ع) را مورد بررسی قرار داده است. انَس‌بنٍ‌حارث کاهلی در روز عاشورا حضور داشت و به این ندای امام حسین(ع) پاسخ داده است. از پیامبر(ص) در حالی‌که امام حسین(ع) در ...
چکیده : کتاب شریف نهج البلاغه با زیبایی واژگان و معانی بلند، همواره مورد توجّه اندیشمندان بوده و شرح‌های متعدّدی بر آن نگاشته شده است. با گسترش دامنۀ اطّلاعات پژوهشگران نسبت به منابع پیشین، برخی از شرح‌های نهج البلاغه که پیشتر شناخته‌شده ...
چکیده : تخریج از دانش‌های کاربردی عرصۀ حدیث است. بُعد نظری این دانش، کمتر در شیعه، مورد توجّه قرار گرفته و از این رو شاخه‌های مختلف آن نیازمند پژوهش و پردازش است. شناسایی موضوعات قابل پژوهش و ارائۀ آن به جامعۀ علمی، ...
چکیده : قرآن به‌عنوان کتابی آسمانی و هدایت‌گر جوامع مختلف بشری، گزاره‌هایی را دربارۀ رسالت جهانی حوزه‌های علمیه در تبیین و تبلیغ دین، ارائه کرده است. بر پایۀ قرآن کریم که یکی از مهم‌ترین منابع معرفت‌شناسی است، می‌توان اصول تبلیغ جهانی اسلام ...
چکیده : یکی از ضرورت‌های پژوهش در حوزۀ قرآن و حدیث و مطالعات اسلامی، شناخت مجلّه‌های مرتبط با آنهاست. پژوهشگران مطالعات اسلامی برای ارائۀ مقالات نو، نیازمند آگاهی از پیشینۀ مقالات و مجلّه‌های مرتبط با موضوع خود هستند. هدف نویسنده از معرّفی ...
چکیده : با توجه به اهمیت وثیقه المدینه به‌عنوان اولین قرارداد اجتماعی مکتوب از سوی مسلمانان و ارتباط مفاد آن با جنبه‌های مختلف زندگی، بسیاری از پژوهشگران مسلمان و مستشرقان با گرایش‌های مختلف به مطالعۀ آن پرداخته‌اند. در عین حال برخی از ...
چکیده : تبیین انسجام محتوایی در سوره‌های قرآن کریم رهیافتی موثر در نفی شبهه خاورشناسان درباره پراکندگی و ناپیوستگی متن قرآن کریم است. این نوشتار تلاش دارد تا به بررسی انسجام محتوایی در آیات سوره لقمان و کشف مفاهیم محوری برای تبیین ...
چکیده : قرآن و حدیث، تمام نظام هستی و پدیده‌های آن را در حال تسبیح و تنزیه خدا می‌شمرد. انسان‌ها چگونگی و حقیقت این تسبیح را نمی‌فهمند، مگر کسانی که به کمالات روحی و معنوی دست یافته باشند. گروهی از مفسّران، دلالت ...
چکیده : خطاب‌ها و متون دینی، به ویژه روایات، یکدست نیستند. آنها متفاوت و متنوع اند. از دیرباز، فقیهان در مقام شمارش گونه های خطاب، به خطاب های فقهی، قضایی، حکومتی، بیانی و جبلی و فطری اشاره کرده اند. خطاب های فقهی ...
چکیده : این پژوهش بر آن است تا با واکاوی نهج‌البلاغه دو آرایۀ بلاغی تشبیه و استعاره را که در این عرصه از بسامد بسیار بالایی برخوردار است، مورد بررسی و تحقیق قرار داده و بارقه‌ای از سخنوری را در قالب مطالبی ...
چکیده : درنگریستن در بسیاری از روایات از کارکرد گسترده واژه «رجل» در آنها به عنوان موضوع پرسش یا حکم حکایت دارد. این مقاله در صدد پاسخ به سه پرسش اساسی در این زمینه است: 1. واژه «رجل» با چه کارکردی در روایات ...
چکیده : نجاشی و شیخ طوسی از رجالیان مشهور شیعه هستند، بعد از تاسیس مدرسه حلّه و اعتبارسنجی حدیث بر پایه سند، آراء رجالی نجاشی و شیخ طوسی از اهمیت فراوانی برخوردار گردید. نجاشی و شیخ طوسی بنا بر وظیفة علم رجال، ...
چکیده : روایات اسباب نزول از جمله مباحث مورد مطالعه در دو حوزه قرآن و حدیث است. در تفسیر الفرقان 288 روایت سبب نزول به کار گرفته شده است که بسیاری از آنها با شرح و نقد مفسر همراه است؛ اما در ...
چکیده : یکی از مهم ترین محورهای ارزیابی حدیث، یافتن شواهد قرآنی حدیث است. در این فرایند، هرچه شواهد قرآنی واضح تر باشد، بر ارزش و غنای حدیث افزوده خواهد شد. حدیث رفع - که در آن برخی موضوعات از امت پیامبر ...
چکیده : زرتشت از پیامبران الهی است که برای هدایت مردم در گسترۀ ایران باستان مبعوث شد. «اَوستا»، نام کتاب مقدّس زرتشتیان است. کهن‌ترین بخش باقی‌مانده از اوستا که مورد اتّفاق همۀ زرتشتیان است، «گات‌ها» نام دارد. امروزه درستی انتساب برخی از ...
چکیده : مسأله اصلی این مقاله تبیین جایگاه تکوینی و تشریعی غیرت زنان در خصوص مسأله تعدد زوجات از منظر روایات است. روایات در این زمینه هم به حوزه هستی یا نیستی غیرت مذکور و هم به حوزه تشریع و عدم جواز ...
چکیده : از مباحث جدی حجیت خبر واحد، قاعده تسامح در ادله سنن و چشم‌پوشی از برخی شرایط اعتبار روایی است. طبق این قاعده خبر غیرثقه در مورد احکام غیرالزام‌آور قابل پذیرش است و مانند احکام الزامی سخت‌گیری در سند نیاز نیست. ...
