نگاه اجمالی به روش نویسنده در تفسیر
مفسر در ابتداى سورهها، با ذكر نام سوره و احياناً معنا و وجه تسميه آن آغاز مىكند و در ادامه، مكى يا مدنى بودن را به همراه تعداد آيات آن ذكر مىنمايد ۱.
مفسر چون یک دید هدایتی دارد، مباحث اعراب را جز در مواردی که اختلاف دارد، مطرح نکرده است ۲. تفسیر بسم الله... را فقط در ابتدای تفسیر خود ذیل سوره حمد میآورد. او در ابتداى سورهها فصلى به نام «فى اجواء السوره» آورده كه در توضيح خطوط كلى آيات سوره كه بر آن دلالت دارند، است. سپس به تفسير دستهای از آيات مىپردازد. در اين بخش، بحثى اجمالى حول برخى مفردات آيات، آورده و در خصوص لغات مشکل آیه توضیحاتی را ارائه میدهد؛ البته لغات را ساده معنا کرده و به ریشه آنها اشارهای ندارد و بیشتر لغات را خود معنا میکند. در مواردی نیز به ندرت به کتب لغت ارجاع میدهد. او در این زمینه از کتاب مفردات راغب اصفهانی بهره برده است؛ البته علاوه بر این، از برخی تفاسیر مانند مجمع البیان نیز برای معانی لغات بهره برده است ۳. روش او بدین صورت است که بحثى را بعنوان«مناسبة النزول» در شأن نزول آيات مطرح نموده و سپس به تفسير آيات مىپردازد، در انتها نيز نتيجهگيرى از آيات را در قالب «استيحاء» يا «ايحاءات» مطرح مىكند كه غالباً نتيجهگيرى او تربيتى و يا اجتماعى و متناسب با شرايط روز مسلمانان است.
فضل الله تا حدودی به آیات دیگر نیز استناد میکند. برخی آیات به صورت مجمل بیان شده و آیههای دیگر آن را بیان و اشارات آن را روشن کند ۴. مؤلف در توضیح آیات و تحلیل مسائل اعتقادی و اجتماعی به تفسیر المیزان توجه تامی دارد. علاوه بر استفاده از آن، دیدگاه علامه را نقد میکند ۵. ایشان مسائل مرتبط با عقاید و کلام را بدون بسط و تفصیل میآورد. و آن را با قواعد موافق مذهب امامیه منطبق میکند ۶.
1.همان، ج۲۲، ص۱۴۰ و ص۲۵۰
2.همان، ج۸، ص۶۸
3.همان، ج۱۶، ص۱۴۵؛ ج۱۰، ص۱۵۲
4.همان، ج۱، ص۳۳۳
5.همان، ج۳، ص۲۰۰
6.المفسرون حیاتهم و منهجهم، پیشین، ص۷۵۸