روش‌شناسي «تفسير من وحي القرآن» - صفحه 109

نگاه اجمالی به روش نویسنده در تفسیر

مفسر در ابتداى سوره‏ها، با ذكر نام سوره و احياناً معنا و وجه تسميه آن آغاز مى‏كند و در ادامه، مكى يا مدنى بودن را به همراه تعداد آيات آن ذكر مى‏نمايد ۱.
مفسر چون یک دید هدایتی دارد، مباحث اعراب را جز در مواردی که اختلاف دارد، مطرح نکرده است ۲. تفسیر بسم الله... را فقط در ابتدای تفسیر خود ذیل سوره حمد می‌آورد. او در ابتداى سوره‏ها فصلى به نام «فى اجواء السوره» آورده كه در توضيح خطوط كلى آيات سوره كه بر آن دلالت دارند، است. سپس به تفسير دسته‌ای از آيات مى‏پردازد. در اين بخش، بحثى اجمالى حول برخى مفردات آيات، آورده و در خصوص لغات مشکل آیه توضیحاتی را ارائه می‌دهد؛ البته لغات را ساده معنا کرده و به ریشه آنها اشاره‌ای ندارد و بیشتر لغات را خود معنا می‌کند. در مواردی نیز به ندرت به کتب لغت ارجاع می‌دهد. او در این زمینه از کتاب مفردات راغب اصفهانی بهره برده است؛ البته علاوه بر این، از برخی تفاسیر مانند مجمع البیان نیز برای معانی لغات بهره برده است ۳. روش او بدین صورت است که بحثى را بعنوان«مناسبة النزول» در شأن نزول آيات مطرح نموده و سپس به تفسير آيات مى‏پردازد، در انتها نيز نتيجه‏گيرى از آيات را در قالب «استيحاء» يا «ايحاءات» مطرح مى‏كند كه غالباً نتيجه‏گيرى او تربيتى و يا اجتماعى و متناسب با شرايط روز مسلمانان است.
فضل الله تا حدودی به آیات دیگر نیز استناد می‌کند. برخی آیات به صورت مجمل بیان شده و آیه‌های دیگر آن را بیان و اشارات آن را روشن کند ۴. مؤلف در توضیح آیات و تحلیل مسائل اعتقادی و اجتماعی به تفسیر المیزان توجه تامی دارد. علاوه بر استفاده از آن، دیدگاه علامه را نقد می‌کند ۵. ایشان مسائل مرتبط با عقاید و کلام را بدون بسط و تفصیل می‌آورد. و آن را با قواعد موافق مذهب امامیه منطبق می‌کند ۶.

1.همان، ج۲۲، ص۱۴۰ و ص۲۵۰

2.همان، ج۸، ص۶۸

3.همان، ج۱۶، ص۱۴۵؛ ج۱۰، ص۱۵۲

4.همان، ج۱، ص۳۳۳

5.همان، ج۳، ص۲۰۰

6.المفسرون حیاتهم و منهجهم، پیشین، ص۷۵۸

صفحه از 126