مباني فقه‌الحديثي سيّد عبدالله شُبَّر در مصابيح‌الأنوار في حلّ مشکلات الأخبار - صفحه 81

قالَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله : ثَلَاثٌ لَوْ تَعْلَمُ أُمَّتِی مَا لَهُمْ فِیهَا لَضَرَبُوا عَلَیهَا بِالسِّهَامِ الْأَذَانُ وَ الْغُدُوُّ إِلَی یوْمِ الْجُمُعَةِ وَ الصَّفُّ الْأَوَّل؛
سه چیز است که اگر امّت من منافع آن را می‏دانستند، برای دست یافتن به آن،
قرعه می‌زدند: اذان گفتن، زود رفتن به نماز جمعه، و قرار گرفتن در صف اول
نماز جماعت.

وجه اول این است که افراد بر سر این سه مورد کارشان به نزاع بکشد؛ به حدی که نیاز به قرعه‌کشی پیدا کنند. مؤید این معنا روایت دیگری از پیامبر صلی الله علیه و آله است که فرمود:
لو یعلم النّاس ما فی النّداء و الصّفّ الأوّل، ثمّ لم یجدوا إلّا أن یستهموا علیه لاستهموا؛۱
اگر مردم می‏دانستند که اذان و صف اوّل چه [پاداشی‏] دارد و سپس راهی جز آن که قرعه اندازند نمی‏یافتند، قرعه می‏انداختند.

شبّر در موارد بسیار، از احادیث هم مضمون برای تأیید وجوه مورد نظر خود به منظور بیان معنای حدیث بهره جسته است؛ مثلاً در برخی موارد، احتمال تقیه را مطرح کرده و در تأیید قول خود به روایات هم مضمون دیگری که وجود تقیه را در حدیث اثبات کند، استناد کرده است. این وضعیت در حدیث سیزدهم _ که در باره مشیت و اراده خداوند است_ به چشم می‌خورد. وی در توضیح یکی از وجوه محتمل در معنای روایت، آن را بر تقیه حمل کرده و در تأیید سخن خود از احادیث دیگر بهره جسته و می‌گوید:
... این حدیث بر تقیه حمل می‌شود. مؤید این قول روایاتی است که در عیون و التوحید صدوق وجود دارد.
سپس احادیث مؤید را ذکر می‌کند.۲

7. پذیرش وقوع تصحیف و تحریف در روایات

تصحیف۳ به هر شکلی که در متن حدیث رخ دهد، به فهم درست و درک مقصود اصلی گوینده آن صدمه خواهد زد. بهترین راه برای شناخت تصحیف در متن مراجعه به

1.. مصابیح‌الانوار، ج۲، ص۳۰۰.

2.. همان، ج۱، ص۹۲.

3.. تصحیف در لغت به معنای خطا در صحیفه است که در آن تغییر واژه از یکسانی یا شباهت لفظی یا کتبی دو کلمه ناشی می شود (ر.ک: لسان العرب، ج۹، ص۱۸۷)؛ همچنین ر.ک: الرعایة، ص۱۱۰؛ معجم مصطلحات الرجال و الدرایة، ص۱۶۲؛ رسائل فی درایة الحدیث، ج۱، ص۱۲۷، ۱۸۱و ۴۱۹.

صفحه از 87