حديث پشيماني - صفحه 190

علوان بن صالح با عنوان «منکر الحدیث و لایعرف الا به؛ منکر الحدیث است و فقط همین حدیث را نقل کرده است»، یاد کرده و ذهبی۱ و ابن حجر۲ سخن او را تکرار کرده‌اند. عقیلی چند حدیث دیگر از علوان نقل کرده و هر بار همین جمله را (فقط همین حدیث را نقل کرده) تکرار کرده است. گویا از یاد برده است که در مجموع چند حدیث از این راوی نقل کرده است. همو، ضمن نقل حدیث دیگری از علوان، از قول سعید بن عفیر او را زاقول (از مردم شمال عراق= افراد شجاع و خشن) دانسته است:
سعيد بن عفير يقول كان علوان بن داود زاقوليا من الزواقيل.
هیثمی نیز پس از نقل این حدیث، با بیان جمله «رواه الطبرانی و فیه علوان بن داود البجلی و هو ضعیف و هذا مما انکر علیه۳ »، سخن عقیلی را تکرار کرده است. البته شایان ذکر است که این دسته از اصحاب رجال، این جمله را معمولا ذیل نام راویانی می‌آورند که حدیثی در منقصت صحابه نقل کنند.
در برابر این داوری و تضعیف علوان، شماری از بزرگان اهل سنت این راوی و نقل‌های او را صحیح دانسته‌اند. قراینی نیز بر درستی آن گواه است:
1. نخست، آن‌ که ابن حبان بستی(م354ق) او را در شمار ثقات۴ آورده است؛
2. دار قطنی(م385ق) نیز با پذیرش اختلاف اصحاب رجال در باره او، ثقه بودن او را ترجیح داده و بر خلاف عقیلی او را ثقه خوانده و نقل سعید بن عفیر از او را دلیل وثاقت او دانسته است؛۵

1.. میزان الاعتدال، ج۳، ص۱۰۸-۱۱۰.

2.. لسان المیزان، ج۴، ص۱۸۸-۱۹۰.

3.. مجمع الزوائد، ج۵، ص۲۰۲.

4.. الثقات، ج۸، ص۵۲۶.

5.. علل الدار‌قطنی، ج۱، ۱۸۰- ۱۸۳: «عبد الرحمن بن عوف عن أبی بکر _ رضی الله تعالی _ عنهما و سئل عن حدیث عبد الرحمن بن عوف، عن أبی بکر الصدیق ثلاث وددت أنی سألت رسول الله _ صلی الله علیه و سلم _ عنها وددت أنی سألته فیمن هذا الامر فلا ینازعه أهله وددت أنی کنت سألته هل للأنصار فی هذا الامر شئ وددت أنی کنت سألته عن میراث العمة و ابنة الأخت، فقال هو حدیث یرویه شیخ لأهل مصر، یقال له علوان بن داود، و اختلف علیه فیه، فرواه عنه سعید بن عفیر، عن حمید بن عبد الرحمن بن حمید بن عبد الرحمن بن عوف، عن صالح بن کیسان، عن حمید بن عبد الرحمن بن عوف، عن أبیه، عن أبی بکر الصدیق و خالفه اللیث بن سعد فرواه، عن علوان، عن صالح بن کیسان بهذا الاسناد إلا أنه لم یذکر بین علوان و بین صالح حمید بن عبد الرحمن فیشبه أن یکون سعید بن عفیر ضبطه عن علوان، لأنه زاد فیه رجلاً و کان سعید بن عفیر من الحفاظ الثقات».

صفحه از 194