دو. قال عليٌّ عليه السلام: ما نزلت في القرآن آيةٌ إلّا و قد علمت أين نزلت؟ و في من نزلت؟ وفي أيّ شي‏ءٍ نزلت؟ و في سهل نزلت؟ أم في جبل نزلت؟ (۴۲: ج ۹۲، ص ۷۹)
دريغا! كه پس از پيامبر، به مدّت يك ربع قرن، امام على را خانه‏نشين ساختند و سپس، در آن پنج‏سال حكومت نيز چنان با وى درافتادند كه يك از هزار آنچه مى‏دانست، گفتن نتوانست.
دانش سرشار اميرالمؤمنين به فرزندان پاكدامن و نيك نهادش رسيد كه در كلمات آن بزرگواران، از اين ميراث گرانبها ياد شده‏است:
يعقوب‏بن جعفر مى‏گويد: با امام كاظم عليه السلام در مكّه بودم. مردى بدو گفت: شما كتاب خدا را به‏گونه‏اى تفسير مى‏كنيد كه تاكنون شنيده نشده‏است! حضرت فرمود: قرآن بر ما، پيش از ديگران، نازل گشت و تفسيرش را پيش از مردمان، از ناحيه وحى به ما آموختند. فنحن نعرف حلاله و حرامه و ناسخه و منسوخه و سفريّه و حضريّه و في أيّ ليلة نزلت كم من آية؟ و في من نزلت؟ و فى ما نزلت؟ (۴۲: ج ۲۳، ص ۱۹۶)
صد افسوس كه اولاد اميرمؤمنان نيز روزگارى خوش‏تر و آرام‏تر از نياى خود نداشتند. برخى از ايشان، در فرصتهايى كوتاه، درسها و دانشهايى به شيعيان خويش مى‏آموختند و آنها نيز به نوبه خود، بر خلاف اهل‏سنّت، در ثبت و نگارش احاديث مى‏كوشيدند؛ لكن آسيب و شكنج و سانسور و اختناق دورانهاى اموى، مروانى، عبّاسى تا عثمانى، همواره ميراث تشيّع را به تاراج و نابودى كشانده‏است. از اين رو، امروزه، نه فقط سنّيان، كه شيعيان نيز از دانش پربار اسباب نزول، دست‏تنگ و كم‏مايه مانده‏اند.
11- 3) شيوع روايات دستخورده يا ساختگى: ذهن آدمى، حقايقى را كه بر او وارد مى‏شود، متناسب با پيشداده‏ها، انگيزه‏ها يا پيشداوريها، دستكارى يا دگرگون مى‏كند. گذشته از اين، اشتباه و فراموشى - كه اغلب ناخودآگاه پيش مى‏آيد - به نوبه