گزارشى از جلسات نقد و بررسى كتاب مكتب در فرآيند تكامل - صفحه 146

گفته‏اند كه ترديدهايى درباره نيابت وى وجود داشت؛ در حالى كه منبع مورد اشاره ايشان يعنى كتاب غيبت شيخ طوسى تصريح مى كند كه همگى نيابت وى را پذيرفتند و كسى در آن شكّ نكرد. ۱بعلاوه، از اين منابع نمى‏توان نتيجه گرفت كه به خاطر نفوذ خاندان نوبختى، حسين‏بن روح به نيابت انتخاب شده است.
همچنين در صفحه 179 و 180 ادّعا مى‏كنند كه توقيعاتى كه صادر مى‏شد به خط خود نواب و يا دستياران ايشان بوده است، در حالى كه نمى‏توان به استناد يك مورد تعميم كلّى داد. در بسيارى از موارد، توقيعات به خط خود امام عليه السلام بوده است. در مواردى پاسخ به صورت شفاهى به نايب ايشان املاء شده است.
مؤلّف در صفحه 185 به فلسفه غيبت و دلايل آن اشاره كرده‏اند، از جمله اينكه در هنگام ظهور، بيعتى بر گردن ايشان نباشد. بايد دانست كه اين مسئله دليل غيبت نيست، يعنى غيبت و قيام ايشان وابسته به اين مسئله نيست. امّا يكى از نتايج آن مسئله اين است كه هنگام ظهور، ايشان تعهّدى به فرد يا حكومتى ندارند.
در صفحه 187 به حيرت شيعيان اشاره مى‏كنند و اينكه بسيارى از آنها به شاخه‏هاى زيدى و اسماعيلى پيوستند. در اين موارد نيز به اشخاص خاصّ اشاره مى‏كند و نمى‏توان آنها را به كلّ جامعه شيعه تعميم داد. نويسنده ادّعا مى‏كنند كه بسيارى از شيعيان به امامت جعفر متمايل شدند، در حالى كه قبلاً هم اشاره كرديم كه شيخ مفيد به نقل از نوبختى تصريح مى‏كند كه جمهور شيعه معتقد به امامت فرزند امام حسن عسكرى عليه السلام بودند. ۲ابوالحسن اشعرى از علماى مشهور اهل سنت، در كتاب مشهور خود مقالات الاسلاميين - كه در سال 297 هجرى تأليف كرده (يعنى تنها 37 سال پس از امام حسن عسكرى عليه السلام) - تصريح مى‏كند: «جمهور شيعه (يعنى اكثريّت قريب به اتفاق) پس از حسن‏بن على عسكرى، فرزند وى محمّد را امام مى‏دانند و در نظر آنها او همان غايب منتظر است

1.غيبت شيخ طوسى، ص ۱۹۲

2.الفصول المختاره، ص ۳۸۱

صفحه از 140