تحلیل تطبیقی دیدگاه‌های عبدالزهراء حسینی خطیب و صبری ابراهیم السید دربارۀ منابع نهج‌البلاغه مطالعۀ موردی: سخنان مشترک (منتسب به دی

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : سعید شفیعی

چکیده :

پژوهشگران معاصر تلاش‌های زیادی برای یافتن منابع و استنادات نهج‌البلاغه انجام داده‌اند. عبدالزهراء حسینی‌خطیب یکی از این پژوهشگران است که با کتاب مصادر نهج‌البلاغة وأسانیده، اثری مهم برای منابع سخنان امام علی(ع) در نهج‌البلاغه فراهم آورده‌است. صبری ابراهیم السید پژوهشگر دیگری است که گرچه نگاهی منتقدانه به نهج‌البلاغه دارد، اما برای یافتن منابع بیشتر برای آن کوشیده است. هدف این مقاله، بررسی این مسئله است که برخورد این دو پژوهشگر با منابع نهج‌البلاغه چگونه است، که با توجه به گستردگی مطالب برای یک مقاله، آن دسته از متون نهج‌البلاغه بررسی می‌شوند که در منابع پیش از سید رضی به دیگران منتسب شده‌است. براساس نتایج تحقیق، از میان 18 خطبه‌ای که صبری ابراهیم آنها را منتسب به افرادی جز امام علی(ع) می‌داند، هشت مورد آن درست است و ده مورد خطا. بخشی از تشخیص‌های نادرست می‌تواند ناشی از استقرای ناقص باشد، اما بخشی دیگر به باورهای آشکار و نهان نویسندگان بازمی‌گردد. همچنین، بررسی روش استناد به منابع در کتاب مصادر نهج‌البلاغه وأسانیده نشان می‌دهد که مؤلف در بسیاری از موارد به شرط‌هایی که برای منابع گذاشته، پایبند است اما در مواردی چنین نیست یا با فرض‌هایی به اشکالات پاسخ می‌دهد که از نظر تاریخی اثبات‌شدنی نیست.