نگاهى به تاريخ قرآن‏ - صفحه 43

رنج و سختى وامى‏داشتند و به بيابان‏ها روى مى‏آوردند تا درباره لغات و واژه‏ها تحقيق و پژوهش كنند و براى آشنايى بيشتر با لغات غريب و نادر و شعر شعراء، از اهل باديه سؤال مى‏كردند؛ درحالى كه از قريش و ساكنان مكّه استفاده نمى‏كردند؟ عدّه‏اى از عالمان ادب و لغت، برخى از لهجه‏هاى عربى را بر بعضى ديگر از نظر فصاحت و شيوايى ترجيح داده‏اند. در ميان اين لهجه‏هاى ترجيح داده شده، لهجه قريش يافت نمى‏شود. پس چگونه است كه طرف‏داران نزول قرآن به لهجه قريش، از لهجه قريش به‏عنوان فصيح‏ترين لهجه‏ها دم مى‏زنند. مطلب ديگرى كه درمورد استدلال مذكور جلب نظر مى‏كند اين است كه قريشيان به چه كيفيتى، لغات فصيح را در موسم حج يا ساير اوقاتى كه قبايل مختلف عرب به مكّه مى‏آمدند از سخنان آنها گزين كرده‏اند. آيا خواص و مردم كارآمدى از قريش به اين كار قيام كردند و يا عوام و مردم عادى در صدد انجام اين مهم برآمدند؟ چنان‏چه خواص، اين مهم و وظيفه را انجام داده‏اند، آنها عبارت از چه كسانى بوده‏اند؟ اگر بگوييم عوام و مردم معمولى قريش اين وظيفه را انجام داده‏اند، اين سؤال پيش مى‏آيد كه آيا در تاريخ، سابقه دارد كه عوام‏الناسِ يك ملّتى در صدد تهذيب لغات و اصطلاحات و تعبيرات زبان خود برآمده باشند؟ پاسخ سؤال اخير، مسلماً منفى و بلكه معكوس است؛ زيرا عوامِ هر ملّتى به قواعد لغت و اصول آنها هرگز مقيد نبوده و نيستند و حتى گاهى لغات و تعبيرات را تحريف و يا آن كه آنها را از بيگانگان به‏طور ناخودآگاه به صورت لغت و زبان ملّى دريافت مى‏كنند. بديهى است كه چنين كارى را نمى‏توان تهذيب لغت و اصطلاح، و انتخاب تعبير و لهجه فصيح دانست. مورخان گفته‏اند: داوران بازار عكاظ كه شعر برتر را انتخاب مى‏كردند، معمولاً از قبيله تميم بوده‏اند؛ چرا مردم اين قبيله را براى داورى انتخاب كردند و مردم قريش را در اين كار دخالت ندادند؟ در حالى كه قبيله قريش، بنا بر آن‏چه طرف‏داران نزول قرآن به لهجه قريش گفته‏اند، از قبيله تميم شايسته‏تر بودند. ۱.
منشاء قرائات مختلف، خود قرآن است؛ زيرا اين كتاب در ابتدا، به لهجه‏هاى

1.حجّتى، پژوهشى در تاريخ قرآن كريم، ص‏۲۹۰ - ۲۹۴ - مترجم‏

صفحه از 53