متكلمانى‏اند كه در جاى جاى كتب خويش معانى صحيح تفويض را بيان كرده‏اند.^۱
در اين ميان، آنچه براى ما اهميت دارد اين است كه جدايى افكار مفوضه و علماى شيعه‏اى كه روايات تفويض را نقل كرده‏اند، درتاريخ نشان دهيم.
شيخ مفيد و صدوق كه از برجسته‏ترين علماى متكلم و محدث شيعى هستند، ضمن نقل و تأييد روايات تفويض‏^۲، به مناسبت‏هاى مختلف، آراى مفوضه را مورد نكوهش قرار داده‏اند.^۳

بررسى معانى صحيح و ناصحيح تفويض‏

تفويض در اصطلاح علما به معانى متفاوتى به كار مى‏رود كه برخى از آن معانى صحيح بوده و برخى ناصحيح است. فهم دقيق اخبار تفويض مبتنى بر درك معانى متفاوت و تمييز معانى صحيح آن از ديگر معانى است. منظور ما از معناى صحيح، معنايى است كه اولاً مخالف عقل نباشد؛ ثانياً خلاف ضروريات دين نباشد؛ ثالثاً دليل شرعى (كتاب يا سنت) بر آن دلالت كند.
هركدام از معانى كه براى تفويض مطرح مى‏شود، بايد از اين سه كانال عبور كرده باشد تا صحت آن مورد امضاء واقع شود. برخى از معانى ناصحيح تفويض، هيچ‏يك از خصوصيات سه‏گانه فوق را ندارند و برخى هرچند مخالف احكام عقل نيستند، اما همين كه دليل شرعى آن معنا را اثبات نمى‏كند، كافى است تا آن معنا را