گوناگون، اوصاف اهل بيت را به جامعه شناسانده‏اند. اين رسالت در خطبه مشهور زهراى مرضيه عليها السلام و بيان و بنان ديگر معصومان عليهم السلام ادامه يافت. امام على عليه السلام در زمان حكومت كوتاه خود و پس از يك دوره انزواى اهل بيت، دوباره مردم را به جايگاه والاى خاندان رسول خدا صلى اللَّه عليه وآله و لزوم پيروى از آنان آگاه كرد. امام عليه السلام اهل بيت را معرّفى نمود تا گوشه‏اى از فضايل بى‏مانند آنان را فراخور درك مخاطبان ارايه كند. در نهج‏البلاغه، در اين زمينه، نزديك به صد مورد، سخن به ميان آمده است. در آثار ديگر معصومان نيز ضمن تحذير از غلوّ درباره اهل بيت، رواياتى بى‏شمار درباره جايگاه والا، مكارم اخلاق، دانشهاى گسترده و ويژگيهاى منحصر به فرد اهل بيت به چشم مى‏خورد. زيارت‏نامه معروف جامعه كبيره كه از امام هادى عليه السلام نقل شده، به بيان ابعادى از اين فضايل پرداخته است. ريشه تمام اين فضايل را بايد در پيوند ويژه اهل بيت عليهم السلام با قرآن جست و جو كرد. به طور نمونه به اين چند روايت در اين‏باره بنگريم:
- اميرالمؤمنين عليه السلام مى‏فرمايد: «اُنظروا أهلَ بيتِ نَبِيِّكم فالْزَمُوا سَمْتَهم... و لا تَسبِقُوهم فَتَضِلُّوا و لا تَتَأَخّروا عَنْهُم فَتُهلِكوا؛ اهل بيت پيامبر خود را بنگريد و از راه آنان، جدا مشويد؛ از آنان پيشى نجوييد كه به بيراهه مى‏رويد و عقب نيفتيد كه تباه مى‏گرديد.» ¹
در سخنى ديگر اهل بيت را چنين معرّفى مى‏كند: «... نَحنُ شَجرةُ النُبُوّة وَ مَحَطُّ الرِّسالَةِ و مُختَلَفُ المَلائِكة وَ معادنُ العِلم و يَنابيعُ الحكم، ناصِرُنا و مُحِبُّنا يَنتَظِرُ الرّحمَة، وَعَدُوَّنا و مُبغِضُنا يَنتَظِرُ السَّطوَةَ؛ ما درخت نبوّت و فرودگاه رسالت و محلّ آمد و شدِ فرشتگان و معادن دانش و چشمه‏هاى حكمتيم. ياور و دوست ما، منتظر رحمت است و دشمن و كينه‏ورز ما، منتظر قهر و خشم [ خدا] باشد.» ²
به همين شيوه در كلام ساير اهل بيت مانند كلام فاطمة الزهراء عليها السلام چنين مى‏يابيم: «... فَرَضَ اللَّهُ... طاعَتَنا نِظاماً لِلملّةِ و إمامَتنا أمنَاً مِنَ الفُرقة و حُبّنا عِزّاً