عقل‌

[ واژه‌نامه عقايد - ۱]

سيد محمّد بنى‌هاشمى‌^۱

اشاره‌

هر مكتب و مذهبى، بر يك سلسله «واژگان كليدى» تكيه دارد و ديدگاههاى خود را از طريق آنها بيان مى‌كند. اين واژگان، عمود خيمه يك نظام فكرى است كه آن بناى انديشگى بر اين مبنا استوار مى‌شود. به واقع، بسيارى از اختلافات، ناشى از عدم تعريف دقيق واژه‌هاست كه هركس به گونه خود، مدّعا را مى‌فهمد و در نتيجه، جنگ هفتاد و دو ملّت پديد مى‌آيد. در حالى كه اگر از همان آغاز، براى ديدن پيلى كه در خانه تاريك است، همه چراغ به دست مى‌رفتند، آن همه اختلاف پديد نمى‌آمد.
اختلاف گاهى برخاسته از سخن گفتن جاهلانه است؛ چنان‌كه اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: «لو سكت الجاهل، ما اختلف الناس» ^۲ و گاهى برخاسته از هواهاى نفسانى كه در اين صورت، پس از علم پديد مى‌آيد؛ چنان‌كه در قرآن اشاره مى‌شود ^۳ و گاه، برخاسته از