و پرسشاند و تنها با داشتن تصوّرى از آنها پذيرفته مىشوند. دعا، يكى از اين مجموعه مفاهيم ارزشمند است. دعا در لغت به معنى بانگ زدن و خواندنى است كه پيوسته با اسم طرف مقابل همراه است ۱ و در اصطلاح، گفتگو با خداوند بهگونه طلب حاجت و درخواست حلّ مشكلات از درگاه او يا مناجات يا ذكر صفات جلال و جمال ذات اقدس اوست ۲ كه در اين معنا، مخاطب فقط خداوند است. از اينرو حقيقت دعا چيزى جز عبادت نيست. به همين دليل است كه قرآن و روايات معصومين عليهم السلام بر آن تأكيد مىورزند. چنان كه خداوند در قرآن بندگان خود را به دعا فرمان مىدهد و مىفرمايد: (وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُمْ...)۳: «پروردگارتان گفت: بخوانيد مرا تا شما را پاسخ گويم» و همچنين پيامبراسلام صلى اللَّه عليه و آله مىفرمايند: «الدّعاءُ مُخُّ العبادة و لايهلك مع الدّعاء احدٌ»۴، «دعا مغز عبادت است و با دعا كسي هلاك نميشود.»
بسيارى از دعاهايى كه از طريق رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام بهدست ما رسيدهاند، تنها يك تقاضاى شخصى و مناجات فردى نيستند بلكه دنيايى از عرفان و تعليم و تربيت و برخوردار از محتوا و ژرفاى خاصّى هستند و بهطور كلّى با طرز تفكّر و شيوه درخواستهاى ما در دعاهايمان مباينت دارد. در اين دعاها آنچه كمتر به زبان مىآيد مال و مقام دنياست و آنچه بهطور دائم گفته مىشود، رضا و قرب خداست. ۵
معصومين عليهم السلام در مناجات و ادعيّه خود غالبا دوهدف اساسى را درنظر داشتند. هدف اوّل: سپاس خداوند متعال كه در نيكوترين قالبهاى معرفتى ابراز شده است؛ هدف دوم: تربيت انسانها و دعوت قافله آدميان بهسوى سعادت جاودانى، پرستش حق و حيات طيّبه. ۶
ماه مبارك رمضان كه بزرگترين طرح دينى سالانه، جهت خودسازى جسمى و معنوى و بهسازى الگوى زندگى دينى است بهترين فرصت براى نقد و بررسى