و پيشينه آن، سعى خواهيم كرد تا گروه تفسير پژوهشكده علوم حديث مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث را براى خوانندگان محترم معرفى نماييم.

1 . تفسير مأثور

واژه اثر، نزد شيعيان و سنيان، داراى معانى متفاوتى است. بسيارى از سنيانْ معناى «أثر» را اعم از كلام پيامبر و يا صحابه مى دانند و بخشى از ايشان اين واژه را منحصر به قول صحابه دانسته اند. در ديدگاه شيعه، تنها قول، فعل، تقرير معصوم عليه السلام و حكايت اين موارد، حديث به شمار مى آيد و واژگان «أثر، خبر و حديث» در يك افقْ سير كرده، چندان با يكديگر متفاوت نيستند. بنابراين، كلام صحابه پيامبر و ياران معصومان ـ چنانچه با تكيه بر دانسته ها و آموزه هاى اكتسابى ايشان باشد ـ حجيّت نداشته و قابل اعتماد براى دسترسى به حقيقت نيست و آنچه براى شيعيان قابل اعتماد است، فقط احاديث معصومان عليهم السلاماست؛ البته بايد توجه داشت كه سخنان صحابه و ياران امامان همواره به سان قرينه اى در فهم احاديث و دريافت هاى جامعه اسلامى آن روز، مورد توجه انديشمندان و دانشوران علوم اسلامى بوده است.بر اساس آن چه تا بدين جا گفتيم، تفاوت دو ديدگاه شيعه و سنى در رويارويى با «تفسير مأثور» آشكار مى گردد.
در نگاه سنيان، تفسير روايى مأثور عبارت است از احاديث پيامبر و سخنان صحابه و تابعان كه در جهت تفسير آيات قرآن بيان شده است.
در ميان شيعه، تاكنون تعاريف گوناگونى براى اين اصطلاح ارائه شده، اما گروه تفسير بر اين باور است كه معانى گفته شده هر كدام يا با مبانى شيعه سازگار نيست و يا داراى كاستى هاى محسوسى است. تعريفى را كه گروه تفسير از اصطلاح فوق ارائه داده، عبارت است از:
تفسير روايى، تفسيرى است كه محور اصلى آن گردآورى احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلاماز فريقين است. ^۱
بر اساس اين تعريف، اقوال صحابه و تابعان بزرگ، هرچند امثال ابن عباس، مجاهد و... باشند، از اين تعريف خارج بوده و به كلمات آنها در تفسير و تبيين آيات به عنوان حديث توجهى نمى شود.
گفتنى است همان گونه كه نقل فعل و تقرير معصومان عليهم السلام توسط ياران ايشان، به عنوان حديث در ميان ما پذيرفته است، نقل راويان و ياران راستگوى پيامبر اكرم، در مورد شأن نزول، سبب نزول و محل نزول آيات، به عنوان يك روايت قابل توجّه است؛ چرا كه گزارش از نزول وحى و چگونگى آن، در واقع، خبردادن از دريافت وحى توسط پيامبر خدا است كه سنّت فعلى محسوب مى شود.