و نقل به معناهاى برخى، از سوى ديگر ـكه ناشى از عوامل گوناگونى هم چون عدم جواز كتابت روايات بود ـ آن احاديث را با نابسامانى ها و ضعف هاى متعددى مواجه ساخته بود. دورى اهل حديث از اهل بيت به عنوان تكيه گاهى مطمئن در پالايش روايات و جمود بر ظواهر و معتبر ندانستن احكام عقل در نقد رواياتى كه آنها را ظاهراً صحيح و معتبر مى شمردند، راه تصفيه و تفكيك احاديث سره و ناسره را بس دشوار ساخته بود.
اهل حديث با معيارهايى كه عمدتاً به سند و رجال حديث برمى گشت، به گزينش روايات و تدوين كتب حديثى خويش پرداختند و به نقد متن و عرضه آن به عقل و حتى قرآن كمتر توجه داشتند. ارزيابى هاى سندى، آن هم با معيارهايى كه اهل حديث در توثيق و تضعيف هاى خود از آن بهره مى گرفتند، هرگز قادر به جداسازى همه روايات ضعيف و مجعول از مجموعه هاى حديثى آنان نبود. همين مجموعه هاى حديثى ـكه بخش مهمى از آن را آرا و اقوال صحابه و تابعان تشكيل مى داد، از چنان جايگاه و منزلتى در تشريع احكام و تبيين عقايد در ميان آنان برخوردار شد كه نه تنها بر احكام قطعى عقل، كه گاه بر قرآن كريم نيز تقدم مى يافت.
تقليد آنها را به جايى كشاند كه ظاهر آنچه را روات از اخبار و آثار موقوف و مرفوع و موضوع و مجعول روايت كرده بودند، مى پذيرفتند؛گرچه شاذ و يا منكر يا غريب المتن يا از اسرائيليات باشد؛ مانند آنچه كعب و وهب و امثال آنها نقل كردند، يا با قطعياتى كه از نصوص شرعى يا ادراكات حسى و يقينيّات عقلى معارض بود. آنها منكر چنين مطالبى را كافر و مخالف آنها را فاسق مى شمردند. ^۱
بسيارى از محققان اهل سنت بر اين عقيده تصريح كرده اند كه جايگاه سنت در رتبه اى بعد از قرآن قرار دارد. شاطبى در الموافقات درباره جايگاه سنت نسبت به قرآن، ضمن اعلام تأخر رتبه سنت از كتاب، بر اين ادعا ادله اى را ذكر مى كند كه اجمال آن چنين است:
1. كتاب قطعى است، اما سنت ظنى است.
2. سنت يا بيان و توضيح كتاب است و يا زايد بر آن است و رتبه بيان بعد از مبيِّن است.
3. رواياتى نيز بر اين مطلب دلالت دارد، مانند حديث معاذ كه در آن آمده است:
به چه حكم مى كنى؟ گفت: به كتاب اللّه. گفته شد: اگر نيافتى؟ گفت: به سنت رسول اللّه(ص). گفته شد: اگر نيافتى؟ گفت: با رأى خود اجتهاد مى كنم. ^۲
رشيدرضا نيز معتقد است در دين، كتاب اللّه در مرتبه اول، سنت عملى متفق عليه در مرتبه دوم و آنچه از پيامبر اكرم(ص) رسيده و احاديث آحاد حاكى از سنت در درجه سوم قرار دارند. وى پيامبر اكرم (ص) را شخصيتى مى داند كه قول و فعلش مبيّن قرآن كريم است و هيچ يك از احكام و