كارنامه دو ساله دارالحديث

عبدالهادى مسعودى

به مناسبت دومين سالگرد تأسيس دارالحديث بر آن شديم، تا گزارشى از فعاليت هاى انجام شده را ارائه دهيم. اين گزارش مى تواند علاقه مندان به همكارى با دارالحديث را با زمينه هاى اين كار آشنا كند و كسانى را كه در صدد استفاده از امكانات اين مؤسسه فرهنگى هستند يارى رساند.
دارالحديث، كه در پاييز 1374هـ .ش تأسيس گشت، فعاليت هاى مختلف آن، در گستره اى از دانش، آموزش و پژوهش جريان دارد كه آنها را در هشت بخش كلى گزارش مى كنيم:
يك. دانشكده علوم حديث: آموزش مسائل گوناگون در حوزه حديث و علوم جانبى آن و نيز ايجاد زمينه و بستر مناسب جهت تحقيقات و پژوهش هاى نوين، انگيزه تأسيس دانشكده علوم حديث بوده است. براى واقعيت بخشيدن به اين هدف، دو رشته كار طولانى، در كنار يكديگر آغاز شد كه با توفيق خداوند به ثمر نشست و دانشكده در سال
   تحصيلى آينده (77و78) آماده پذيرش دانش جو است. اين دو كار، در حقيقت، هويت دادن علمى و فيزيكى به دانشكده مى باشد.
الف: تدوين درس ها، واحدها، سرفصل ها و كتاب هاى اصلى و جانبى هر درس در تمام رشته هاى دانشكده، با كوشش شبانه روزى هيئت علمى، نيمه دوم سال 1374 پايان يافت و سپس با طى مراحل ادارى به تصويب شوراى عالى انقلاب فرهنگى رسيد. پس از آن، همكاران علمى دانشكده به تأليف و تدوين جزوه ها و رساله هاى مورد نياز درس ها همت گماشته اند. مقطع تحصيلى دانشكده، كارشناسى است كه ان شاء الله تا كار شناسى ارشد و دكترا، ارتقا پيدا مى كند. گزارش تفصيلى اين كار بزرگ همراه با فهرست تفصيلى واحدهاى درسى رشته هاى متفاوت دانشكده در شماره پيشين مجلّه (4/257) آمده است.
ب: دانشكده علوم حديث در شهر رى و در جوار مرقد حضرت عبدالعظيم حسنى(س) ـ بزرگ محدث شيعى ـ قرار دارد. عمليات اجرايى ساخت دانشكده باهمت بلند توليت محترم وتلاش دست اندركاران مجموعه بزرگ حرم از مرداد ماه 1373 آغاز گرديد و اكنون روبه پايان است.
ساختمان دانشكده علوم حديث در 4 طبقه شامل دو قسمت آموزشى (با زيربناى 10510 متر مربع) و ادارى (با زيربناى 7150مترمربع) داراى فضاهاى زير مى باشد:
1 ـ كتاب خانه تخصصى علوم حديث با مخزنى به مساحت 770 مترمربع وظرفيت 250هزار جلد كتاب.
2 ـ كتاب خانه خطى با مخزنى به مساحت 240 مترمربع وظرفيت 100 هزار جلد كتاب.
3 ـ سالن هاى قرائت جداگانه براى برادران و خواهران.
4 ـ مركز رايانه و 4واحد تحقيقى وسمعى ـ بصرى.
5 ـ 2واحد سالن كنفراس شيب دار (هر كدام به ظرفيت 120نفر).
6 ـ 45باب اتاق ادارى و سرپرستى.
7 ـ 16 باب كلاس هاى درس 50نفره و 6باب كلاس هاى درس 70نفره.
8 ـ خواب گاه به ظرفيتى در حدود 70نفر.
9 ـ مجموعه كامل ورزشى شامل استخر، سالن بدن سازى، سونا، جكوزى و…
10 ـ غذا خورى و بوفه جداگانه، جمعا به مساحت 300مترمربع.
11 ـ پارلينگ و آسان سور.
12 ـ مركز نجوم و ستاره شناسى (شامل: رصدخانه، آسمان نما، نمايشگاه عكس، سالن موزه تاريخ نجوم اسلامى، لابراتوار عكاسى و كتاب خانه تخصصى نجوم).
دو. بخش تحقيقات: اين بخش كه قديم ترين قسمت دارالحديث است، در پى ارائه پژوهش هاى نوين و روش مند در باره مشكلات و مسائل مختلف اجتماعى، اخلاقى، تاريخى و سياسى با استفاده از متون اصلى دين است. پژوهش اصلى و در دست كار اين بخش، تدوين موسوعه بزرگ «ميزان الحكمه» است. اين موسوعه نزديك به هفت صد موضوع را در خود جاى داده است كه تا كنون كار جمع آورى آيه ها و احاديث مربوط به 250 موضوع پايان يافته است و 450 موضوع ديگر نيز تا چهار سال آينده كامل مى گردند. ديگر كارهاى ارائه شده اين بخش عبارت اند از:
الف ـ مجموعه هاى مستقل: نياز روز افزون به مجموعه هاى حديثى تدوين شده، دارالحديث را بر آن داشت تا برخى از باب هاى مرتبط را به صورت كتاب در آورده و همراه با تحليل ها و بيان هاى لازم به چاپ رساند، كه مى توان به «أهل البيت فى الكتاب السنّة»، «الصلاة فى الكتاب و السنّة» و «الحجّ فى الكتاب و السنّة» اشاره نمود. دو كتاب «العلم و الحكمه فى الكتاب و السنّة» و «العقل و الجهل فى الكتاب و السنّة» نيز تدوين شده اند كه در مرحله نهايى جهت چاپ هستند.
هم اكنون سه مجموعه مستقل ديگر در دست نگارش است: يكى «العمل فى الكتاب و السنّة»، نام دارد. دو مجموعه ديگر به صورتى گسترده تر مشتمل بر هزاران حديث و مصدر و ده ها بيان و شرح و با نام موسوعة امام على(ع) و موسوعه احاديث اقتصادى منتشر خواهند شد. در اين دو موسوعه، از بسيارى كتاب هاى غير حديثى هم چون كتاب هاى تاريخى و سياسى بهره گيرى شده و روشى جديد در سيره و تحليل حديث به كار گرفته شده است.
مجموعه هاى ديگرى هم چون «المحبّة»، «الزواج»، «القرآن الكريم» و «نهج الدعاء» نيز در آغاز كارند.
ب ـ احياى كتاب هاى حديثى : نگاهى نو به «ميراث ماندگار» و عرضه زيباى كتاب هايى چون «مشكاة الانوار فى غرر الاخبار» و «نوادر راوندى»، كمك به تخريج مصادر كتاب «فلاح السائل» و نيز چاپ مجدّد «ميزان الحكمة» و تصحيح آن، همراه با تهيه فهرست هاى مورد نياز، از فعاليت هاى اين بخش است. چاپ جديد ميزان الحكمة، ده برترى دارد كه از جمله آنها، مصدر يابى احاديث آن ،ذكر نشانى كامل مطالب كتاب و تقليل حجم و مجلاّت كتاب است. از ديگر  فعاليت هاى اين واحد، كمك به تكميل و تحقيق كتاب هاى در دست انتشار بخش انتشارات مؤسّسه است.
ج ـ ترجمه: براى نشر حديث و همگانى كردن آن چه همگان را به كار خواهد آمد، بخش تحقييقات، اقدام به ترجمه فارسى «ميزان الحكمة» نمود. اين ترجمه به همراه متن و در بيش از ده جلد به چاپ مى رسد. ترجمه تمام مجلّدات پايان يافته و اكنون در مرحله حروف چينى است. از ديگر ترجمه ها مى توان به ترجمه اوّلين جزء از موسوعه بزرگ و جديد ميزان الحكمة اشاره كرد. اين جزء كه با نام «اهل البيت» منتشر شده است، توسط علامه ذى شان حيدر به «اردو» برگردانده شده است. ترجمه مجموعه زيباى «أمل» با نام «آرزو» نيز پايان پذيرفته كه پس از ويراستارى، عرضه مى گردد. هم چنين دارالحديث به نشر ترجمه اردو از «ميزان الحكمة» در ميان شيعيان اردو زبان پاكستان و هند، يارى رسانده است.
سه. كتاب خانه تخصصى دارالحديث: پژوهش در زمينه هاى خاص و رشته هاى تخصصى، نياز به پشتيبانى علمى دارد. از اين رو دارالحديث براى تقويت محتوا و ارتقاى كيفى تحقيقات در زمينه حديث و علوم جانبى آن، در كنار بخش تحقيقات، به  ايجاد كتاب خانه اى وسيع و پرظرفيت پرداخت. متصديان تهيه كتاب اين كتاب خانه، به منظور گرد آورى ميراث سترگ معصومان(ع) و آثار و منابع حديثى از بدو تأسيس، رنج سفرهاى متعدد داخلى و خارجى را بر خود هموار كرده و با حضور در تمام نمايشگاه هاى داخلى و بسيارى از نمايشگاه هاى خارجى هم چون دمشق و بيروت و رياض، ذخاير گران بهايى را به درياى دانش و فرهنگ ايران افزوده اند. اين كتاب خانه كه اوّلين كتاب خانه تخصصى حديث در جمهورى اسلامى ايران است نزديك به پانزده هزار جلد كتاب را در خود جاى داده است و به اتفاق تمام كارشناسان در نوع خود كم نظير است.
استاد محمّد باقر حجّتى كه افزون بر تخصص در قرآن و حديث، كتاب شناسى خبير و آگاه نيز هست، مى گويد: «كتاب خانه اين مؤسّسه اگر نگويم بى نظير است، با اطمينان مى توانم مدعى شوم كه در احتوا بر كتب حديث، شايد در دنيا كم نظير باشد.» ^۱
سالن مطالعه اين كتاب خانه بيش از صدنفر ظرفيت دارد و استفاده همه روحانيان و دانش جويان از سالن و مخزن آزاد است. كتاب خانه به دانش پژوهانى كه به نوشتن پايان نامه و رساله، اشتغال دارند خدمات ويژه اى ارائه مى دهد. تهيه و فهرست نويسى كتاب هاى تازه نشر، به روز است و همواره از طريق رايانه قابل دسترسى است و در پايان سال جارى، فهرست كامل كتاب هاى موجود در زمينه حديث و رجال كتاب خانه به صورت كتاب و ديسكت، عرضه خواهد شد.
چهار. مركز اطلاع رسانى: پيشرفت علم و فن آورى، موجب دگرگونى هاى گسترده در زمينه اطلاع رسانى شده است. اين موسسه نيز همپا با اين تحولات از آغاز سال جارى، مركز اطلاع رسانى حديث را افتتاح كرد.