از عدم حفظ در نزد رسول اللّه(ص) شكوه كرد، پيامبر (ص) فرمود:
۰.حفظ را با دست راست يارى كن [يعنى آنچه را كه مى شنوى بنويس]. ۱
آيا شايسته نبود اين گونه كسان، رسول اللّه(ص) را اسوه قرار مى دادند و بر شيوه پسنديده عاقلان مى رفتند و بر كتابت تأكيد مى كردند و خود نيز ميراث رسول اللّه(ص) را مى نوشتند و از تباه شده آن جلو مى گرفتند؟
تأملى ديگر
آورديم كه بر اساس نصوص حديثى و تاريخى، موضوع مورد گفتگوى ما دو سوى دارد:
1 ـ نهى رسول اللّه(ص) از كتابت به لحاظ حراست از قدرت حافظه!
2 ـ عدم كتابت صحابيان و تابعين كبار به لحاظ اعتماد بر حفظ و حافظه نيرومند. از كسانى ياد كرديم كه چنين بودند؛ يعنى بدين لحاظ حديث را نمى نوشتند و از كسانى ياد خواهيم كرد كه در روزگاران بعد، از اينكه نگاشته ها را تباه كرده بودند بسى تأسف مى خوردند. «ابوموسى اشعرى» از كسانى است كه با تكيه بر «حفظ» احاديث نگاشته شده را تباه ساخته است. ۲
گو اينكه ما بر اين باوريم كه عدم كتابت جريانى همگانى و عمومى نگشت، امّا جريان حاكم و مسلّط بود. بدين سان بسيارى از كسانى كه نزديكى به حاكميت و قدرت را شيوه اى در زندگى گرفته بودند و يا از هراس حاكميت، توان رويارويى با آن را نداشتند، و صولت و قدرت حاكميت آنان را به هراس افكنده بود، مى كوشيدند با حاكميت همگون گردند و يا همسانى با حاكميت را بنمايانند؛ از اين روى نمى نوشتند و يا نوشته ها را تباه مى ساختند و يا براى آن توجيه مى تراشيدند و صد البته كه در روزگاران واپسين ـ كه روزگار، دگر شد و جريان سياست ديگر، و يا آن صولت و قدرت شكست و يا… ـ اظهار
1.همان، ص۳۷ به بعد.
2.همان، ص۶۶؛ سنن ترمذى، ج۵، ص۳۹
