طرفه هاي پور طاووس - صفحه 175

گونه اى رَد گم كند. وى در مقدّمه, از كتاب الطرائف به عنوان كتاب سود بخشى ياد كرده كه آن را ملاحظه كرده و اين اخبار را در آن نيافته است.او از اين رهگذر, به خواننده چنين القا مى كند كه الطرائف و طُرَف, از دو قلم تراوش يافته اند. لذا اگر خود ابن طاووس در آثار ديگرش از آثار و نقد حال خويش سخن نگفته بود, كشف نويسنده الطرائف و طُرَف, يكى از معمّاهاى كتابشناسى اسلامى مى شد; ولى خوش بختانه, تصريحات خودش در الاجازات و كشف المحجّة, از ديرباز, عالمان و كتابشناسان شيعه را به يگانگيِ مؤلّف هر دو اثر و تعلّق آنها به وى, آگاه ساخته است, به نحوى كه جاى هيچ ترديدى در اين باره نيست .(ص34ـ36 و 109ـ114)
توضيح نغزى هم از شهيد ثانى(ره) درباره ساختار نام مستعار عبدالمحمود بن داوود باقى است. به عقيده شهيد, ابن طاووس, خود را عبدالمحمود خوانده است, چون همه جهانيان, بندگان پروردگارِ محمود (ستوده) هستند, و پدرِ خويش را داوود شمرده, زيرا داوود بن حسن مثنّى, برادر رضاعى امام صادق(ع), از جمله نياكان اوست. (ص34ـ35)
شيخ آقا بزرگ تهرانى احتمال داده كه ابن طاووس, الطرائف و طُرَف را پيش از سقوط بغداد و چيرگى مغولان بر تختگاه عبّاسيان, به قلم آورده باشد. ۱ اين مطلب را امروز بايد قطعى دانست, ۲ ولى با ملاحظاتى كه اِتان كُلبِرگ ارائه داده است, بايد پذيرفت كه هراس و عامل تقيّه ابن طاووس, تا سقوط كامل تختگاه عبّاسيان ادامه نيافته و لَختى پس از تأليف دو كتاب, رفع شده است. ۳
به هر روى, رفتارهايِ تند و موضعگيرى هاى خشونت آميز برخى عالمان سنّى در برابر الطرائف, ۴ نشان مى دهد كه ابن طاووس, در بيمناكى و پنهانكاريِ خويش,مُحق و بر صواب بوده و چنين احتياطى در آن شرايط, سزاوار و به جا بوده است.
ابن طاووس, غالب «طرفه»هاى طُرَف (گويا 31 طُرفه) رااز كتاب الوصيّةى

1.الذريعة, ج۱۵, ص۱۶۲.

2.كتاب خانه ابن طاووس, تحقيق: اِتان كُلبرگ, ترجمه: قرايى و جعفريان, ص۱۰۰.

3.همان, ص۱۰۰ـ۱۰۱.

4.همان, ص۱۰۱ـ۱۰۲.

صفحه از 187