شرحي بر حديث «إنّ الغَضَبَ مِن الشّيطانِ» - صفحه 6

روايت كرده، كه آن حضرت فرموده: «الذّنب من الشهوة» ۱ . و مضمون آن، اين است كه گناهى كه از گناهكار سر مى زند، از شهوت است و دلالت اين مضمون بر وجود قوه شهويه در آن، در نهايت وضوح است و به طريق إنّ نيز دلالت واضحه بر وجود قوه عاقله در آن دارد، و هو المطلوب.
و از آن جمله، حديث صحيحى است كه صدوق - عليه الرّحمه - در كتاب علل الشرائع از عبداللّه بن سنان روايت كرده:

۰.قال: سألت أبا عبد الله جعفر بن محمد الصّادق - عليهما الصلاة والسّلام -، فقلت: الملائكه أفضل أم بنو آدم؟ فقال: قال اميرالمؤمنين على ابن أبي طالب - عليه الصلاة والسّلام - : إنّ الله - عزّوجلّ - ركب فى الملائكة عقلاً بلا شهوة و ركب فى البهائم شهوةً بلا عقل و ركب فى بنى آدم كلتيهما، فمن غلب عقله شهوته، فهو خير من الملائكة، و من غلبت شهوته عقله، فهو شرّ من البهائم. ۲

۰.و مضمون آن، اين است كه گفت عبد الله بن سنان كه سؤال كردم از حضرت امام جعفر صادق - عليه الصلاة والسّلام - كه ملائكه افضل اند يا بنى آدم؟ آن حضرت فرمودند كه فرمود حضرت امير المؤمنين على بن ابى طالب - عليه الصلاة و السّلام - : كه به درستى كه خداى - عزّوجلّ - خلق نمود در ملائكه عقل را بى شهوت، و خلق نمود در حيوانات شهوت را بى عقل، و خلق نمود در بنى آدم هر دو را با هم. پس هر كه عقل وى غالب باشد بر شهوت وى، پس آن بهتر از ملائكه است و هر كه شهوت وى غالب باشد بر عقل، وى پس بدتر است از حيوانات. و دلالت اين حديث بر مدّعا در نهايت وضوح است.

و بالجمله، اخبارى كه دلالت بر مدّعا دارد، مثل آيات شريفه، بسيار است.
فايده دوم. اينكه، در آدمى - كه نسخه مختصر عالم است - آيا ملك و شيطان هست يا نه؟ لازم مقاله گذشته - كه آدمى نسخه مختصره عالم است - اين است كه هر يك از اين دو نيز در وى وجود دارد و تحقيق مطلب، اين است كه اشكالى نيست در اينكه ملك در آدمى هست،

1.بحارالأنوار، ج ۵۸، ص ۲۹۶، به نقل از علل الشرائع، ج ۱، ص ۱۰۲.

2.علل الشرائع، چاپ قم، ج ۱، ص ۵.

صفحه از 40