خداوند است كه فقط از جانب خدا به انسان مى رسد. خداوند مى فرمايد:
و هر كس كه خداوند برايش نورى مقرر نداشته باشد نورى ندارد.^۱
پس اگر انسانى شعله اى از اين نور بخواهد، راهى جز درخواست از خدا ندارد؛ زيرا اين نور جز نزد خدا در جاى ديگرى يافت نمى شود. ناگفته نماند كه خواستن از خدا با سعى و كوشش منافاتى ندارد؛ زيرا هر پيروزى نيز بدون شك از جانب خداوند است، او، خود، فرموده است:
و پيروزى جز از سوى خداوند نيست.^۲
در زبان و ادبيات عربى، نفى و استثنا انحصار را مى رساند، ولى خداوند در عين حال به ما مى آموزد كه براى به دست آوردن پيروزى بايد به فراهم آوردن اسباب و لوازم آن بپردازيم.
خداوند فرموده است:
و در برابر آنان هر نيرويى كه مى توانيد فراهم آوريد.^۳
آرى، آمادگى و تهيه لوازم كارزار، منافاتى با يقين به اين كه پيروزى از آن خداست ندارد.
علم (معرفت) نيز از جانب خداست و اين نيز منافاتى با كوشش در راه آموختن و فراگيرى دانش از دانشمندان نخواهد داشت.

حقيقت بندگى

مهم ترين سؤالى كه عنوان، پس از پرسش درباره حقيقت علم از امام مى پرسد اين است: «حقيقت بندگى خدا چيست؟» بندگى از سرچشمه هاى علم است و عنوان، ناگزير به اين پرسش مى رسد.