توحيد صدوق از نگاه تحليل و نقد - صفحه 200

مى شود كه عنوان، عام تر از روايات است. گفتنى است عنوان اين باب، ظاهراً مأخوذ از شرح مفصلى است كه شيخ در پايان باب آورده و در آن، درباره سه واژه مذكور بحث نموده است. ۱
مثال براى آنجا كه عنوان، اخص از موضوع و در واقع، عنوانْ تنها ناظر بر برخى از روايات باب است، باب چهارم را مى توان ذكر نمود كه عنوان باب «تفسير قل هواللّه احد إلى آخرها» است و در آن پانزده روايت آمده و تنها نُه روايت مربوط به تفسير اين سوره و برخى از آيات يا كلمات آن است. چهار روايت 11، 12، 13 و 15 در فضيلت و ثواب قرائت اين سوره و دو روايت 9 و 14 در غير اين دو موضوع اند. در روايت چهاردهم از امام رضا(ع) آمده است:

۰.اذا سألوك عن التوحيد، فقل -كما قال اللّه عزوجل: قل هو اللّه احد اللّه الصمد لم يلد و لم يولد و لم يكن له كفواً احد. و إذا سألوك... . ۲

ب . روايات غير همخوان با باب

در اين بين مى توان از رواياتى ياد نمود كه با عنوان باب و ديگر روايات همخوانى ندارند؛ مانند روايت نهم باب اول (ثواب الموحدين والعارفين)، كه از پيامبر(ص) چنين روايت شده است:
كل جبار عنيد، من أبي أن يقول لا إله إلاّ اللّه. ۳
اين روايت كه در حقيقت، عكس عنوان باب و ديگر روايات است، تنها وجه ارتباطش همين عكس بودنش است.
نمونه ديگر، باب پنجم (معنى التوحيد و العدل) است كه سومين و آخرين روايتِ آن از حضرت على(ع) بوده و عبارت آن چنين است:

۰.جاء رجل إلى اميرالمؤمنين(ع)، فقال: يا اميرالمؤمنين، إنى قد حرمت الصلاه بالليل. فقال له أميرالمؤمنين(ع): أنت رجل قد قيدتك ذنوبك. ۴

همان طور كه مشاهده مى شود،

1.همان، ص ۸۲ به بعد.

2.همان، ص ۸۸ به بعد.

3.همان، ص ۲۰.

4.همان، ص ۸۸ به بعد.

صفحه از 216