حديث عرض دين:
عبدالعظيم بن عبداللّه بن على بن حسن بن زيد بن حسن بن على بن ابى طالب(ع)، مشهور به حضرت عبدالعظيم و شاه عبدالعظيم، از محدثان بزرگ شيعه در ابتداى قرن سوم هجرى است. براى وى دو كتاب خطب اميرالمؤمنين(ع) و اليوم والليلة را بر شمرده اند.
تاريخ ولادت، مدت عمر و سال دقيق رحلت او مشخص نيست. از وى احاديثى بسيار در موضوعات مختلف نقل شده است. در ميان حدود 120 روايتى كه وى ناقلشان بوده است، مسائل فقهى و تاريخى بسيار نحيف بوده و موضوعات اعتقادى از فربهى و فراخى بيشترى واجد بوده، گويى دغدغه و دلْمشغولى اصلى شخصيت وى هم چنين بوده است.
از ميان حجم بسيار رواياتى كه از طريق عبدالعظيم(ع) رسيده است، حديث «عرض دين» از ديگران نامبردارتر، درخشنده تر و دُردانه تر است. اين روايت، چكيده اى از مهم ترين عقايد ضرورى شيعى است. تاكنون كسانى در شرح و تفسير اين حديث قلم زده اند و از زاويه ها و روزنه هاى گونه گونى بدان نگريسته اند. البته مى توان گمان برد كه غالب اين شارحان و دامنْگستران، بر اساس مشرب و نوع انديشه خويش (فيلسوفانه، عارفانه، تفكيكانه) به اين روايت و شرح آن پرداخته اند. ۱
در اينجا به نقل اصل روايت پرداخته و پس از آن به اجمال نگاهى به سند و نيز مفاد آن مى افكنيم:
0.ابن موسى و الورّاق معاً، عن الصوفيّّ، عن الرّويانيّ، عن عبدالعظيم الحسنيّّ
1.ر.ك: شرح حديث عرض دين، صافى گلپايگانى، لطف اللّه، انتشارات حضرت معصومه(س) ؛ نگاهى كوتاه به حديث عرض دين، عابدى، احمد، مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم(ع) ؛ حديث عرض دين و پيشينه آن، طباطبايى، سيدكاظم، مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم(ع) ؛ آموزه هاى حديث عرض دين، برنجكار، رضا، مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم(ع).
