خطّابى دانسته است. ۱
مرحوم آقاى خويى رحمه الله، ضمن نقل سخن رجال شناسان از جمله ابن غضايرى، شيخ طوسى، ابن شهر آشوب، شيخ مفيد و شيخ صدوق، در كتاب رجال خود، قول شيخ مفيد ۲ را بر نجاشى مقدم مى دارد. شيخ طوسى، وى را از ممدوحين دانسته و ابن شهر آشوب وى را از خواص نامبرده و شيخ مفيد و شيخ صدوق نيز وى را توثيق كرده اند. ۳ ولى در اثر فقهى خود در بررسى روايتى كه در سند آن، مفضل بن عمر واقع شده، به توثيق شيخ مفيد و تضعيف نجاشى و ابن غضايرى اشاره نموده، مى فرمايد:
با تعارض توثيق و تضعيف، امكان ندارد به او اعتماد كنيم؛ علاوه بر آن، نجاشى براساس آگاهى اى كه ما داريم، اضبط از مفيد است؛ چه اينكه از مفيد گاهى مناقضاتى ديده مى شود؛ ولى از نجاشى نديده ايم». ۴
ب . محمّد بن سنان زاهرى (م 220 ق)
وى از اصحاب امام كاظم عليه السلام و امام رضا عليه السلام و امام هادى عليه السلام به شمار آمده است؛ ۵ نجاشى، محمّد بن سنان را تضعيف كرده است؛ ۶ شيخ طوسى نيز او را ضعيف شمرده است؛ ۷ و ابن غضايرى نيز او را ضعيف دانسته است؛ ۸
علاّمه حلى رحمه الله، آراى گوناگون دانش مندان شيعه از جمله شيخ مفيد، شيخ طوسى، نجاشى و ابن غضايرى و كشى را نقل نموده، مى فرمايد:
«نظر من توقف و احتياط در روايات اوست».
«وقد اختلف علماؤنا فى شأنه، فاشيخ المفيد رحمه الله قال: انه ثقة، و اما الشيخ الطوسى عليه السلام فانّه ضعفه، و كذا قال النجاشى، و ابن الغضائرى قال: انه ضعيف غال لا يلتفت اليه، و روى الكشى فيه قدحا عظيما و أثنى عليه أيضا و الوجه عندى التوقف فيما يرويه...» ۹
آقاى خويى، دو گونه سخن از شيخ مفيد را درباره «ابن سنان» نقل نموده است؛ ايشان مى فرمايند:
1.الرجال لابن الغضائرى، ص ۸۷، ش ۱۱۷.
2.ر.ك: الارشاد، ج ۲، ص ۲۱۶.
3.معجم رجال الحديث ، ج ۱۸، ص ۲۹۲ ـ ۳۰۵، ش ۱۲۵۸۶.
4.التنقيح، ج ۱، ص ۴۲۰.
5.رجال الطوسي، ص ۳۴۴، ش ۵۱۳۸ و ص ۳۶۴، ش ۵۳۹۴ و ص ۳۷۲، ش ۵۵۸۷.
6.رجال النجاشى، ص ۳۲۸، ش ۸۸۸ و ۴۲۴، ش ۱۱۴۰ ذيل ميّاح مدائنى.
7.رجال الطوسي، ص ۳۶۴، ش ۵۳۹۴.
8.الرجال لابن الغضائرى، ص ۹۲، ش ۱۳۰.
9.خلاصة الأقوال في معرفة الرجال ، ص ۳۱۴، ش ۱۵۹۱.
